محققان استرالیایی :
همان زمان جهاد دانشگاهی به‌عنوان پل ارتباطی میان جامعه علمی و نیازهای عموم جامعه، این نیاز را به‌خوبی درك كرد و در هشتم خرداد سال 1370 موسسه رویان به‌عنوان مركز درمان ناباروری كشور تأسیس شد.
امروز سه دهه از فعالیت این نهاد جهادی كه نه‌تنها برای ما بلكه در جامعه علمی بین‌المللی نیز به نامی آشنا تبدیل شده است، می‌گذرد و تاكنون 35هزار كودك با تلاش‌های محققان و پزشكان این مجموعه چشم به هستی گشوده‌اند.
در طول این سال‌ها با تلاش محققان پژوهشگاه رویان، بارها نام ایران در مجامع علمی حوزه درمان ناباروری، ژنتیك و پزشكی ترمیمی درخشیده است؛ چنان‌كه رهبر انقلاب در بازدیدی كه از این پژوهشگاه در سال 86 داشتند پژوهشگاه رویان را «تركیب علم، ایمان و تلاش» توصیف كردند. در آستانه سی‌امین سالروز تأسیس پژوهشگاه رویان، در تحریریه جام‌جم میزبان دكتر عبدالحسین شاهوردی، رئیس پژوهشگاه رویان بودیم.
او معتقد است پس از سه دهه فعالیت جهادی در رویان همگام با مراكز دیگر ناباروری در كشور، اكنون این مجموعه در جایگاهی قرار گرفته كه پاسخگوی انواع درمان‌های ناباروری در كشور بوده و نه‌تنها دیگر هیچ زوجی برای درمان ناباروری به خارج از كشور نمی‌رود، بلكه میزبان زوج‌های نابارور كشورهای دیگر برای درمان هستند.
شكل‌گیری مؤسسه رویان در ابتدای دهه 70 كه ناباروری هنوز در نگاه عموم جامعه، معضل غیرقابل درمان خانواده‌ها به شمار می‌رفت، جرقه امید بزرگی بود.
تولد نخستین نوزاد آزمایشگاهی با روش لقاح آی‌یو‌آی در سال 70 و تولد اولین نوزاد آزمایشگاهی به روش لقاح آزمایشگاهی آی‌وی‌اف در سال 71، بسیاری از خانواده‌هایی كه خود را محروم از نعمت فرزند می‌دانستند را امیدوار كرد كه شاید بتوانند با دانش جدید و نوظهور متخصصان این مجموعه، صاحب فرزند شوند.
با ادامه تحقیقات این مجموعه در حوزه سلول‌های بنیادی و شبیه‌سازی حیوانات در سال‌هایی كه هنوز خبر به دنیا آمدن اولین گوسفند شبیه‌سازی شده موسوم به «دالی» در سال 74 برای جامعه علمی حیرت‌آور بود، انگیزه‌بخش بسیاری از محققان حوزه زیست‌شناسی بود كه تا آن زمان احساس می‌كردند، رشته تحصیلی‌شان كاربردی در جامعه نخواهد داشت.
یادم هست آن روزها، در آستانه كنكور و انتخاب رشته دانشگاه بودم كه «رویانا» دومین گوسفند شبیه‌سازی شده پژوشگاه رویان با موفقیت به دنیا آمد و رویانا شد همان انگیزه‌ای كه برای تعیین آینده تحصیلی‌ام نیاز داشتم؛ رشته زیست‌فناوری!
حالا 30 سال از آغاز فعالیت این پژوهشگاه می‌گذرد و در طی این سال‌ها همواره تلاش محققان این مجموعه ارائه به‌روزترین خدمات درمانی به مراجعان‌شان براساس دانش روز دنیا بوده است.
از دكتر شاهوردی می‌پرسیم شاه‌كلید موفقیت رویان را چه می‌داند؟ وی توجه هم‌زمان موضوع آموزش و پژوهش در كنار مسائل درمانی را نقطه تمایز و عامل اصلی موفقیت‌های رویان در طی سال‌های فعالیتش می‌داند و توضیح می‌دهد: «یكی از اتفاقات خوبی كه از ابتدای تأسیس مؤسسه رویان همواره مورد توجه قرار گرفته است، توجه به دو بال آموزش و پژوهش در كنار خدمات درمانی بوده است. از مهم‌ترین نقاط قوت ما این است كه در كنار هر مركز تخصصی، پژوهشكده مرتبط با آن حوزه نیز در حال فعالیت است. روزی پژوهشگاه رویان به‌عنوان مؤسسه رویان با ماموریت ارائه خدمات تخصصی در زمینه ناباروری و پژوهش و آموزش كار خود را شروع كرد، امروز در قالب یك پژوهشگاه متشكل از سه پژوهشكده پزشكی تولیدمثل، پژوهشكده علوم سلولی و سلول‌های بنیادی كه در تهران مستقر هستند و پژوهشكده زیست‌فناوری كه در اصفهان قرار دارد، فعالیت خود را ادامه می‌دهد. در كنار هر یك از این پژوهشكده‌ها، مركز درمانی‌ای قرار دارد كه نتایج حاصل از تحقیقات این پژوهشكده‌ها را در جهت رفع نیازهای درمانی كشور ارائه می‌كند.»
مشكلات بیماران، سرچشمه پژوهش‌های رویان
به گفته رئیس پژوهشگاه رویان، بسیاری از مشكلاتی كه پزشكان در استفاده از روش‌های درمانی بیماران با آن مواجه می‌شوند، موضوع پژوهش‌هایی هستند كه در پژوهشكده‌های رویان مورد تحقیق و بررسی قرار می‌گیرند و منجر به حصول نتایج كاربردی برای درمان مؤثرتر بیماران می‌شود. دكتر شاهوردی در این رابطه می‌افزاید: «در هریك از مراكز درمانی رویان، درمان بیماران در كارگروه‌های درمانی با كنار هم قرار گرفتن متخصصان حوزه‌های مختلف صورت می‌گیرد که این موضوع به شناسایی دقیق‌تر و سریع‌تر مشكل بیماران و درمان موثر آنها كمك شایانی كرده است. درخصوص مواردی كه با یافته‌های علمی موجود نیز قابل درمان نباشد، طرح مسأله برای بخش پژوهشی صورت می‌گیرد.»
وی در ادامه با تأكید بر پشتوانه پژوهشی درمان در مراكز تخصصی رویان تصریح می‌كند: «پشتوانه پژوهشی موجب‌شده میزان موفقیت در مراكز درمانی ما بالاتر برود. حتی امروز كه تقریبا در تمامی شهرهای كشور مراكز ناباروری دایر هستند، هنوز هم رویان مرجع نهایی درمان ناباروری شناخته می‌شود و بسیاری از زوج‌هایی كه با روش‌های درمانی رایج در مراكز دیگر پاسخ نگرفته‌اند، به‌عنوان امید آخرشان به رویان مراجعه می‌كنند.»
آموزش همسو با حل مسائل روز
مؤسسه رویان که سال‌های ابتدایی فعالیت خود را با همت چند چهره شاخص ازجمله مرحوم دكتر سعید كاظمی آشتیانی آغاز كرد، تاكنون فضای آموزش و تحقیق را برای بیش از 1000 دانشجو از دانشگاه‌های مختلف كشور در زمینه انجام پایان‌نامه‌های‌شان فراهم كرده است.
دكتر شاهوردی یكی از اصلی‌ترین مأموریت‌های محقق‌شده در طی 30سال فعالیت رویان را تربیت نیروهای متخصص و كاربلد می‌داند و تصریح می‌كند: «یكی از تلاش‌های مهم در طی این سال‌ها، انتقال تجربیات شكل‌گرفته در داخل رویان به دانشجویان و پژوهشگران سراسر كشور بوده است. معتقدم دانشجویانی كه در این محیط پژوهشی مسأله‌محور مشغول فعالیت هستند و روی یك زمینه خاص، تحقیقاتی را انجام می‌دهند، توانمندی بیشتری برای ورود به بازار كار یا حل مسائل مرتبط را خواهند داشت و با مشكل بیكاری كمتری روبه‌رو می‌شوند.»
رئیس پژوهشگاه رویان با اشاره به برنامه‌ها و اهداف بلندمدت تعریف‌شده در هر یك از پژوهشكده‌ها می‌افزاید: «در گروه‌های پژوهشی هر یك از پژوهشكده‌ها، برنامه‌های كلان و بلندمدت با توجه به بازار كار و نیاز جامعه تعریف شده است كه در قالب پروژه‌های تحقیقاتی و پایان‌نامه‌های دانشجویی دنبال می‌شود.»
وی در ادامه درخصوص فعالیت‌های آموزشی مستقیم پژوهشگاه رویان در قالب دوره‌های كارشناسی ارشد، دكتری و پسادكتری به جام‌جم می‌گوید: «در راستای سیاستی كه درخصوص آموزش مؤثر نیروی متخصص دنبال می‌كردیم، موفق شدیم با كمك دانشگاه علم و فرهنگ جهاد دانشگاهی، در رشته‌های زیست‌فناوری و زیست‌شناسی تكوینی زیر نظر وزارت علوم در مقطع كارشناسی ارشد و دكتری پذیرش دانشجو داشته باشیم. درخصوص رشته‌های حوزه علوم پزشكی مانند مهندسی بافت، زیست‌شناسی سلولی كاربردی و زیست‌شناسی تولیدمثل نیز در قالب یك دانشكده علوم پایه پزشكی زیر نظر وزارت بهداشت پذیرش دانشجو داریم.»
به گفته دكتر شاهوردی، دغدغه‌ای كه همواره در مورد دانشجویانی كه در دانشكده‌های وابسته به رویان فارغ‌التحصیل می‌شوند مدنظر قرار دارد، این است كه فقط با نگاه آموزش صرف، یا طی‌شدن یك مقطع تحصیلی به آنها آموزش داده نمی‌شود. بلكه آموزش همسو با حل مسائل روز هر حوزه دنبال می‌شود. در نتیجه وقتی دانشجو از رویان فارغ‌التحصیل می‌شود، در زمینه‌ای كار كرده كه نیاز جامعه است و آمادگی بیشتری برای ورود به بازار كار خواهد داشت.
پیامدهای منفی و مثبت تحریم‌ها
با وجود آن‌كه در دهه دوم فعالیت پژوهشگاه رویان، خبرهای متعددی درباره انواع رونمایی، از حیوانات شبیه‌سازی‌شده تا تحقیقات گوناگون می‌شنیدیم، در سال‌های اخیر با وجود مقالات متعددی كه از جانب پژوهشگران رویان در نشریات علمی بین‌المللی منتشر می‌شود، خبرهای كمتری از فعالیت‌های این پژوهشگاه به گوش می‌رسد. علت را از رئیس پژوهشگاه رویان پرسیدیم.
دكتر شاهوردی با اشاره به این‌كه رویكرد فعلی رویان، انتشار دستاوردهای پژوهشی پس از حصول نتیجه نهایی مثبت از تحقیقات است، در پاسخ می‌گوید: «مجموعه رویان از زیرمجموعه‌های جهاد دانشگاهی است كه در طی سال‌های فعالیت علاوهبر حمایت دولت‌ها، مورد حمایت ویژه رهبری بوده است. با این وجود در طی هشت سال گذشته اتفاقات مختلفی بر اوضاع اقتصادی كشور اثر گذاشت. نه فقط در مجموعه پژوهشگاه رویان بلكه در تمام مجموعه‌های تحقیقاتی كشور، هزینه‌ها افزایش زیادی داشت، اما متعاقبا بودجه‌ها به تناسب این هزینه‌ها بالا نرفت. زمانی برای تحقیقات نیاز داشتیم مثلا یك فاكتور رشد را به قیمت 800 یورو بخریم که هنوز هم قیمت آن فاكتور رشد همان 800 یورو است، اما یك زمانی 800 یورو با قیمت مثلا 3000 تومان خریداری می‌شد، اما حالا با یوروی نزدیك به 30 هزار تومان باید تهیه شود.»
دكتر شاهوردی با یادآوری این كه افزایش نرخ ارز سایه منفی بزرگی بر پژوهش كشور انداخته است، خاطرنشان می‌كند: «در چند سال اخیر و به‌خصوص در دو سال گذشته تلاش شد قدری بودجه‌ها متناسب با افزایش قیمت‌ها تعیین شود. اما مشكل پژوهش در كشور، مشكل امسال و پارسال نیست. به‌طور كلی میزان سهم پژوهش از بودجه كلان كشور پایین است. با وجود برنامه‌ریزی برای تحقق سهم 5 درصدی پژوهش از تولید ناخالص ملی، هنوز سهم پژوهش زیر یك درصد است. این در حالی است كه در سال‌های گذشته شاهد افزایش كمّی در حوزه آموزش و پژوهش بوده‌ایم. اما افزایش تعداد دانشجویان و دانشگاه‌ها متناسب با میزان بودجه‌های تخصیصی به حوزه‌های مختلف پژوهش در كشور نیست.»
وی در ادامه به نیمه پر لیوان در بحث تحریم‌ها نیز اشاره می‌كند و می‌گوید: «نمی‌توان منكر تأثیر فشارهای اقتصادی ناشی از تحریم‌های سال‌های اخیر در تمام فعالیت‌های كشور شد، اما اتفاق خوبی كه در پی تحریم‌ها در كشور ما شكل گرفت، اجبار به باور توانمندی فناوران و پژوهشگران داخلی بود. این موضوع در پژوهشگاه رویان نیز منجر به شكل‌گیری حدود 10 شركت دانش‌بنیان شده است. شركت‌هایی كه در جهت رفع بسیاری از مواد و تجهیزاتی كه در سال‌های پیشتر باید از خارج از كشور وارد می‌كردیم، شكل گرفته‌اند. حالا همان پروتئین نوتركیب 800 یورویی نمونه مشابه داخلی دارد.»
رئیس پژوهشگاه رویان با اشاره به همه‌گیری كرونا می‌افزاید: «اتفاقی كه در همه‌گیری افتاد این بود كه همه به این باور رسیدند كه اگر خودمان كاری از پیش نبریم، اتفاقی نخواهد افتاد. همین مساله منجر به این شد كه در حوزه‌های مختلف از مواد و تجهیزات مورد نیاز گرفته تا دارو و واكسن، توانمندی متخصصان كشور بروز پیدا كرد. گرچه با كمی تأخیر كارها پیش رفت، اما در نهایت انجام شد. كرونا مثال خوبی از این موضوع بود كه به تخصیص بودجه پژوهش باید به شكل سرمایه‌گذاری بلندمدت نگاه كرد. اگر ما نیرویی داشته باشیم كه بتواند درست فكر كند، ایده بدهد و كار كند، مطمنا در شرایط سخت می‌تواند گره و گرفتاری‌ای را از جامعه باز كند.»
استفاده از ظرفیت‌های رویان برای مقابله با كرونا
در ماه‌های ابتدایی شیوع كرونا در كشور، خبرهایی درخصوص تلاش پژوهشگران رویان در زمینه سلول‌درمانی برای ترمیم بافت ریه افراد بهبودیافته از كرونا شنیده بودیم. از دكتر شاهوردی آخرین نتایج این تحقیقات را جویا شدیم.
وی در پاسخ می‌گوید: «از آنجا كه پژوهشگران حوزه سلول‌درمانی تا به حال درخصوص درمان بیماری‌های مختلف، پژوهش‌های موفقی داشته‌اند كه حتی برخی از آنها مانند مشكلات استخوان و مفاصل و بیماری‌های پوستی، مجوزهای اولیه را از وزارت بهداشت نیز دریافت كرده‌اند، در مواجهه با كووید-19 نیز بلافاصله بررسی‌های خود را آغاز كردند. پروژه‌های تحقیقاتی مشتركی با همكاری دانشگاه علوم پزشكی تهران، علوم پزشكی شهید بهشتی، بیمارستان مسیح دانشوری، بیمارستان هاجر و پژوهشگاه رویان درخصوص سلول‌درمانی و همچنین استفاده از اگزودرم یا ترشحات سلولی برای ترمیم ریه شكل گرفت. این روش درمانی در تعدادی از بیماران نیز انجام شد و نتایج حاصل از آن نیز در مقالاتی منتشر شد. اما واقعیت این بود كه گرچه این روش در بیماران اثربخش بود، میزان اثربخشی در برابر هزینه بالای تولید سلول معنادار نبود. البته درخصوص دانش‌های جدید همیشه در ابتدا هزینه بالاست، اما به‌مرور با افزایش تجربه و آگاهی، این هزینه‌ها كاهش پیدا می‌كند. امیدواریم به‌زودی شاهد توسعه بیشتر و كاهش هزینه‌های ناشی از این روش درمانی برای بیماران كووید-19 باشیم.»
رئیس پژوهشگاه رویان از دیگر خدمات پژوهشگاه رویان در دوران همه‌گیری كرونا به راه‌اندازی آزمایشگاه مولكولی برای شناسایی بیماران كووید-19 اشاره می‌كند و می‌افزاید: «در روزهای ابتدایی كه هنوز بحث تشخیص كووید-19 مانند امروز به آزمایشی رایج میان آزمایشگاه‌ها تبدیل نشده بود، با استفاده از تجربه‌ای كه در حوزه تشخیص مولكولی داشتیم، بلافاصله آزمایشگاه تشخیص كووید-19 را راه‌اندازی كردیم.»
از جمله اقدامات دیگر پژوهشگاه رویان در حوزه مطالعات كووید-19 كه شاید در بین خبرهای كرونا با آن مواجه شده باشید، تولید موش مدل بیماری كووید-19 بود. از دكتر شاهوردی سرنوشت این موش‌ها را جویا شدیم.
وی در این رابطه توضیح می‌دهد: «موش‌ها به‌صورت طبیعی بخش اتصال به ویروس گیرنده ACE2 كه گیرنده اختصاصی ویروس سارس-كوو-2 است را ندارند و به‌همین خاطر به كرونا مبتلا نمی‌شود. بنابراین برای دستیابی به موش مدل، برای مطالعات درخصوص این بیماری، نیاز به دست‌ورزی ژنتیكی و تولید موش‌های تراریخته دارای این گیرنده است. در دنیا تاكنون دو یا سه مركز توانسته‌اند این مدل حیوانی را تولید كنند. از آنجا كه ما تجربه خوبی در تولید حیوانات تراریخته مدل بیماری‌های گوناگون را داشتیم، تابستان گذشته تصمیم گرفتیم به این عرصه وارد شویم و در پایان سال موفق به تولید این موش‌های تراریخته شدیم كه اتفاق بسیار بزرگی است. در حال حاضر این موش‌ها تمام فرآیندها و آزمایش‌های مورد نیاز را با موفقیت پشت‌سر گذاشته و به وزارت بهداشت برای استفاده در مطالعات پیش‌بالینی داروها و واكسن‌های علیه كووید-19 تحویل داده شده است.»
دكتر شاهوردی درخصوص نحوه عرضه این موش‌ها به مراكز تحقیقات دارویی داخل و خارج از كشور می‌افزاید: «مراكز داخلی می‌توانند از طریق شركت سل‌تك‌فارمد كه از شركت‌های دانش‌بنیان زیرمجموعه رویان است، این موش‌ها را تهیه كنند. امكان ارائه این خدمات به كشورهای خارجی نیز فراهم است، اما تاكنون درخواستی در این رابطه نداشته‌ایم.»
رئیس پژوهشگاه رویان درخصوص فعالیت در زمینه تولید واكسن كرونا تصریح می‌كند: «همكاری‌های متعددی را درخصوص انجام تست‌های حیوانی با چند مركز تولیدكننده واكسن داشته‌ایم. علاوهبر این پروژه‌های دیگری نیز در رابطه با كووید-19 در دست اقدام داریم كه امیدواریم تا پایان تابستان امسال به نتایج خوبی برسند و بتوانیم قدم موثری در رابطه با كووید-19 برداریم.»
جذب سرمایه خصوصی از مسیر صندوق سرمایه‌گذاری لوتوس رویش
جذب سرمایه از بخش خصوصی و تخصیص كمك‌های خیرین برای پیشبرد اهداف پژوهشی، از مواردی است كه از چرخ‌دنده‌های اصلی تأمین سرمایه پژوهشی در سراسر دنیا به شمار می‌رود. پژوهشگاه رویان نیز از حدود دو سال پیش با تشكیل صندوق نیكوكاری لوتوس رویان در جهت جذب كمك‌های خیرین برای انجام امور پژوهشی در مورد بیماری‌های پرخطر قدم برداشته است. از دكتر شاهوردی درخصوص میزان استقبال خیرین برای مشاركت در طرح‌های پژوهشی پرسیدیم.
وی در پاسخ توضیح می‌دهد: «صندوق نیكوكاری لوتوس رویان به‌عنوان صندوق زیرمجموعه صندوق سرمایه‌گذاری لوتوس پارسیان، این امكان را برای خیرین فراهم آورده تا با سرمایه‌گذاری در این صندوق بتوانند بخشی از سود یا تمام سود حاصل از سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه را به طرح‌های پژوهشی اختصاص دهند. تا امروز با استقبال خوبی از سوی خیرین روبه‌رو بوده‌ایم. علاوهبر این، جهت جذب سرمایه خصوصی از طریق بازار سرمایه نیز صندوقی را با عنوان «صندوق سرمایه‌گذاری خطرپذیر لوتوس رویش» در قالب پنج شركت-پروژه راه‌اندازی كرده‌ایم. مراحل كار درخصوص این شركت-پروژه‌ها تا امروز پیشرفت قابل قبولی داشته است؛ گرچه سرعت پیشرفت آن كمی زمان‌بر است، اما زمانی كه این پروژه‌ها به سرانجام مورد نظر برسد، رشد قابل توجهی خواهد داشت.»
پژوهش برای پژوهش به‌تنهایی كافی نیست
به‌عقیده رئیس پژوهشگاه رویان، یكی از مشكلاتی كه گریبانگیر سرمایه‌گذاری در طرح‌های پژوهشی و صنعتی كشور شده است، توقع سودآوری كوتاه‌مدت است. دكتر شاهوردی تصریح می‌كند: «اگر مجموعه‌های پژوهشی بتوانند با كار صادقانه خود اعتماد كافی را در مردم ایجاد كنند، فرهنگ‌سازی بیشتری درخصوص سرمایه‌گذاری طرح‌های پژوهشی در كشور شكل می‌گیرد و بازار سرمایه نیز رونق بیشتری خواهد گرفت. اخیرا اعتماد بازار سرمایه به مجموعه‌های پژوهشی نسبت به گذشته خیلی بیشتر شده است.»
وی درخصوص علت این تغییر رویكرد می‌افزاید: «این تغییر در تمام دنیا به وجود آمده است. این روزها شاهد این مسأله هستیم كه بسیاری از شركت‌های صنعتی بزرگ دنیا مانند سامسونگ و ال‌جی در حال سرمایه‌گذاری در حوزه‌های مختلف زیست‌شناسی، پزشكی و داروسازی هستند. این روند در كشور ما نیز شكل گرفته است و بسیاری از مجموعه‌های سرمایه‌گذاری در حال بررسی برای سرمایه‌گذاری در این حوزه‌ها هستند. حالا این وظیفه ماست كه با عملكرد صادقانه خود، نتیجه‌بخش كردن و ملموس كردن نتیجه تحقیقات، بتوانیم در جلب اعتماد سرمایه‌گذاران نقش خود را ایفا كنیم.»
گرچه نگاه محصول‌محور و رویكرد ملموس‌سازی نتیجه تحقیقات عامل مهمی در جلب اعتماد سرمایه‌گذاران دولتی و خصوصی خواهد بود تا خیال‌شان راحت باشد كه سرمایه‌ای كه صرف كرده‌اند، قرار نیست مانند هزاران پایان‌نامه دانشجویی در كتابخانه‌های دانشگاه‌ها و مراكز پژوهشی خاك بخورد، اما گاهی نیز دست‌وپای محققان را در انجام تحقیقات پایه‌ای كه الزاما به تولید محصول ختم نمی‌شود اما لازمه توسعه هر محصول فناوری‌محور جدید هستند، بسته نگه می‌دارد.
دكتر شاهوردی در پاسخ به این دغدغه مطرح شده از سوی جام‌جم می‌گوید: «بخشی از این موضوع به عهده دولت‌هاست كه با نگاه كلان و آینده‌نگر در زمینه توسعه علوم پایه از مجموعه‌ها و سازمان‌های مورد تأیید و قابل اعتماد حمایت كنند. اما واقعیتی كه نباید از آن غافل شویم این است كه پژوهش صرفا به‌منظور پژوهش، بسیار با ارزش است، اما واقعا گردش كار آن سازمان را با مشكل مواجه می‌كند. باید در هر مجموعه‌ای حداقل 30درصد طرح‌ها به سمت موضوعاتی سوق پیدا كند كه بازدهی سریع‌تری داشته باشد. این طرح‌ها می‌تواند سرمایه اجتماعی، معنوی و مادی را برای انجام سایر طرح‌های مجموعه فراهم كند.»
وی درخصوص اقدامات صورت‌گرفته از سوی پژوهشگاه رویان در این رابطه توضیح می‌دهد: «این رویكرد از ابتدای تأسیس رویان وجود داشته است. رویان در سال70 تأسیس شد، ولی در سال 83 برای اولین بار ردیف بودجه دولتی به پژوهشگاه اختصاص داده شد. همواره تلاش ما این بوده كه بخشی از دستاوردهای حاصل از تحقیقات را در قالب خدمات ارائه كنیم. به همین خاطر امروز میزان موفقیت‌های ما در روش‌های درمانی كه ارائه می‌دهیم با مراكز معتبر اروپایی رقابت می‌كند.
از سوی دیگر دانش به‌دست آمده در تحقیقات مربوط به سلول‌های بنیادی، در قالب شركت‌های دانش‌بنیانی مانند بن‌یاخته‌های رویان، سل‌تك‌فارمد و شركتی كه در اصفهان درخصوص تولید حیوانات تراریخته به مرحله ارائه خدمات رسانده‌ایم. البته هنوز خدمات سلول‌درمانی در مراحل ابتدایی كار است و كمی مقاومت در برابر این دانش جدید وجود دارد و بسیاری از قواعد و قوانین با پیشرفت علوم جدید به‌روز نشده‌اند. با این وجود در قالب همین شركت‌ها در مسیر توسعه رده‌های مختلف سلولی و فراهم‌سازی شرایط ارائه خدمات ارزان‌قیمت‌تر در رابطه با روش‌های درمانی نوین هستیم. زمانی كه این باور ایجاد شود كه توانایی استفاده از این روش‌های نوین درمانی در كشور وجود دارد، مانند بسیاری از كشورهای پیشرو در این زمینه می‌توانیم در سطح بین‌المللی نیز خدمات را ارائه دهیم.»
لزوم توجه به توسعه چرخه دانش در كشور
به گفته دكتر شاهوردی در بحران همه‌گیری كرونا، گروه‌هایی توانستند موفق عمل كنند كه از قبل تیم كاری خود را شكل داده بودند و تجربیات زیادی را پیش از وقوع بحران طی كرده بودند. وی در این باره می‌افزاید: «اگر ما در بخش علمی كشور، از مجموعه‌های پژوهشی و پژوهشكده‌ها در قالب ماموریت‌های مشخص تخصصی حمایت كنیم، قطعا در زمان لزوم آمادگی بیشتری برای عبور از بحران خواهیم داشت. زمانی ما در منطقه سرآمد تولید واكسن بودیم، اما فناوری‌های تولید واكسن بسیار تغییر پیدا كرد، سرعت رشد دانش در سال‌های اخیر بسیار بالا رفت و ما نتوانستیم همگام با فناوری‌های روز دنیا پیش برویم. حال اگر خود را همگام نكنیم، به‌سرعت از جریان فناوری و دانش روز عقب می‌مانیم؛ اتفاقی كه موجب تأخیر ما در تولید واكسن شد. داروهای نوتركیب، ارزش افزوده بسیار بالایی برای تولیدكننده به همراه دارد و روش‌های سنتی توان رقابت با روش‌های نوین را ندارد. به همین خاطر باید در بحث دانش و فناوری روز وارد شویم، سرمایه‌گذاری كنیم، نیروی متخصص تربیت كنیم تا زیرساخت‌های مورد نیاز در كشور فراهم باشد. پیشرو بودن در دانش به پژوهش و آزمون و خطا نیاز دارد. اگر پیش از زمان نیاز، آزمون و خطا نكرده و مهارت و توانمندی كافی كسب نكرده باشیم، در زمان احتیاج، آمادگی لازم برای عملیاتی كردن دانش موجود را نخواهیم داشت.»
وی در ادامه می‌افزاید: «درست است كه مجموعه‌های پژوهشی باید بتوانند با تولید محصول و دانش‌فنی تا حد زیادی بودجه مورد نیاز خود را تأمین كنند. اما حتی در مراكز خصوصی مطرح دنیا، مانند دانشگاه هاروارد نیز بخش قابل‌توجهی از بودجه‌های تحقیقاتی از طریق منابع دولتی تأمین می‌شود. زیرا دولت‌ها می‌دانند سرمایه‌گذاری در توسعه دانش منجر به ایجاد ارزش افزوده برای خودشان، افزایش اشتغال و همچنین رفع نیازهای كشور خواهد شد. به همین علت باید در موضوعات خاص كه مورد نیاز كشور باشد، به دنبال سرمایه‌گذاری برای ایجاد ارزش افزوده باشیم.
در حال حاضر مراكز تخصصی خوبی در كشور داریم كه اگر حمایت شوند می‌توانند به‌خوبی در جهت رفع نیازهای كشور و تولید نیروهای متخصص مولد و كارآفرین موثر باشند.»
عسل اخویان طهرانی - دانش / روزنامه جام جم
سید رضا صدرالحسینی در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
دانشیار حقوق بینالملل دانشگاه تهران در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
یک پژوهشگر روابط بینالملل در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح کرد
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
در گفتوگوی «جام‌جم» با نماینده ولیفقیه در بنیاد شهید و امور ایثارگران عنوان شد
