معجزه احیای قلبی در کمتر از 5 دقیقه

در شرایطی که همزمان با جو اندوهناک جمع تماشاگران حاضر در استادیوم، همه علاقه‌مندان به فوتبال در سراسر جهان با نگرانی به صفحه تلویزیون چشم دوخته بودند تا ببینند سرنوشت اریکسن چه می‌شود، دیدیم که عملیات امدادرسانی از سوی تیم پزشکی ‌با نظم و سرعت و طبق آموزش‌های قبلی با هماهنگی همه اعضای تیم فوتبال، مربیان و داوران به‌خوبی پیش رفت تا ظرف 3 تا 4 دقیقه احیای قلبی و نجات جان این بازیکن مشهور فوتبال در کنج زمین با موفقیت انجام شود. بی‌تردید آنچه جان اریکسن را از مرگ حتمی نجات داد همین اقدامات هماهنگ و بی‌درنگ اولیه بود که باعث شد تنفس ستاره تیم فوتبال دانمارک، قطع نشود و زنده بماند.

حالا به این سه جمله دقت کنید: بیشتر موارد ایست قلبی در منزل اتفاق می‌افتد. هر ماه یک ورزشکار حرفه‌ای به‌دنبال ایست قلبی فوت می‌کند. هر یک دقیقه تاخیر در احیا از سوی هر یک از ما‌، باعث 10 درصد کاهش احتمال زنده ماندن فرد مصدوم می‌شود.

اینها را در کنار اتفاق رخ داده برای کریستین اریکسن در زمین فوتبال بهانه کردیم تا با دكتر على دباغ، فوق تخصص بيهوشى قلب و استاد دانشگاه علوم پزشکی شهيد بهشتى در‌باره اهمیت امدادرسانی و احیای اولیه قلبی در 4 تا 5 دقیقه طلایی پس از حمله قلبی گفت‌وگو کنیم.

منظور از كمك به احياى قلبى هنگام بروز حمله قلبى در شخصى كه در مجاورت ما قرار دارد چيست؟

احیای قلبی - ریوی (CPR) به مجموعه‌ای از اقدامات گفته می‌شود که توسط افراد آگاهی که در صحنه حضور دارند برای بازگرداندن اعمال دو عضو حیاتی قلب و ریه و رساندن خون و اکسیژن به مغز برای جلوگیری از آسیب مغزی انجام می‌شود. به منظور این‌که هر فردی زنده بماند باید اعضا و جوارح آن فرد کار کند و شاید از همه مهم‌تر اندام‌هایی از جمله قلب و ریه هستند که اگر از کار بیفتند جان فرد به‌سرعت از دست می‌رود. اگر قلب یا ریه به مدت یک تا دو دقیقه از کار بیفتند باعث ایست قلبی و تنفسی شده و اگر این وضعیت یک تا دو دقیقه ادامه پیدا کند شرایط بحرانی می‌شود. حال اگر این وضعیت بیش از پنج دقیقه طول بکشد آسیب مغزی ناشی از آن قابل برگشت نخواهد بود.

یعنی اگر بهترین اقدامات بعد از پنج دقیقه برای شخص دچار ایست قلبی یا تنفسی صورت بگیرد هم موثر نخواهد بود. چون مغز آسیب‌هایی می‌بیند که فرد دچار صدمات شدید مغزی و از جمله مرگ مغزی می‌شود. این عدد نشان‌دهنده زمان طلایی برای رسیدگی به وضعیت فردی است که دچار یک حادثه غیرقابل پیش‌بینی شده است. احیای قلبی وقتی ضرورت پیدا می‌کند که هیچ‌کسی آن را پیش‌بینی نمی‌کند.

معمولا در اکثر موارد در سطح جامعه وقتی احیای قلبی ضرورت می‌یابد که هیچ‌کس در جریانش نیست. احیای قلبی، شامل اقداماتی نمی‌شود که فقط باید پزشکان و پرستاران آن را بلد باشند. بلکه همه افراد جامعه باید آن را یاد بگیرند و از الزاماتی است که نباید نادیده گرفته شود.

آيا چنين اقداماتى از سوى افراد غيرمتخصص كه فقط آموزش‌هاى كمك‌هاى اوليه ديده‌اند، می‌تواند در نجات جان شخص موثر باشد؟

ممکن است بسیاری بگویند که متوجه هستند احیای قلبی و ریوی باید در اسرع وقت شروع شود، اما ما که پزشک، پرستار یا کادر بهداشت و درمان نیستیم که بتوانیم عملیات احیا را به‌درستی انجام دهیم. نکته اینجاست که انجام عملیات اولیه احیای قلبی و ریوی آنقدر از سوی دانشمندان گروه پزشکی، ساده‌سازی و کارآمدسازی‌شده که همه می‌توانند با نیم تا یک ساعت آموزش یا حتی کمتر از آن تا 90درصد اقدامات احیا را یاد بگیرند. اما شرط آن این است که وقتی یاد گرفتند آنقدر تمرین کنند و آماده باشند (با هفته‌ای دو بار تمرین) که وقتی اتفاقی افتاد بتوانند با تسلط و بدون از دست دادن وقت این اقدامات را انجام دهند.

چه كسانى با داشتن چه شرايطى به چنين اقدامات كمكى پيش از رسيدن نيروهاى امدادى و اورژانسى نياز دارند؟

اگر ببینیم کسی جایی تصادف کرده است یا در حال صحبت به‌طور ناگهانی از هوش می‌رود یا اتفاقی برایش می‌افتد که اختلال هوشیاری یا ایست قلبی پیدا می‌کند یا بعد زد و خورد دچار ایست قلبی یا تنفسی می‌شود نیاز به چنین اقداماتی ضرورت می‌یابد. همچنین اگر کسی دچار غرق شدگی و خفگی شده یا از جایی پرت می‌شود نیز به چنین اقداماتی نیاز دارد.

اين اقدامات براى كمك به شخصى كه دچار حمله قلبى شده به‌طور قدم به قدم چه هستند؟

این اقدامات چند اصل اساسی دارد که خیلی جاها آموزش می‌دهند، اما به‌نظر من باید در کلیپ‌های آموزشی دیده شود. فقط هم با خواندن یاد گرفته نمی‌شود. بلکه باید آموزش‌ها به‌صورت سمعی و بصری باشد تا یاد گرفته شود. اولین نکته این‌که مثلا فرد ورزشکاری مثل ستاره تیم فوتبال دانمارک هم ممکن است به‌طور ناگهانی دچار ایست قلبی شود.

در چنین شرایطی می‌بینیم که هم تیم پزشکی و هم داور و بقیه بازیکنان بسیار حرفه‌ای عمل کردند. اول بررسی کردند هم‌تیمی‌شان هوشیار است یا نه و بعد بلافاصله با سر و صدای زیاد کمک طلبیدند تا زمان را از دست ندهند. سپس تیم پزشکی با سرعت زیاد و بدون فوت وقت اقدام به احیا کرد.

احیای قلبی در کمتر از 5 دقیقه را تمرین کنید

قبل از هر اقدامی برای انجام احیای قلبی تنفسی هر مصدوم مطمئن شوید این عمل، سلامت شما یا مصدوم را از نظر سرایت بیماری‌هایی مانند ایدز و هپاتیت تهدید نمی‌کند.

ماساژ قلبی باید به‌سرعت آغاز شود. برای انجام ماساژ قلبی پاشنه یک دست را باید در مرکز قفسه سینه یا همان جناغ سینه و در بین سر سینه‌ها قرار داد و دست دوم را باید روی دست اول گذاشت. به‌طوری‌که بتوان با حداکثر قدرت به پایین فشار آورده و دست بالایی انگشتان دست پایین را از محدوده ماساژ دور کند.

فشار روی قفسه سینه باید سریع و قوی باشد و با سرعت 80 تا ۱0۰ فشار در دقیقه با عمق 2.5 تا 5 سانتی‌متر انجام شود.

اگر بیمار هوشیار نیست باید نبض یک طرف گردن گرفته شود. همچنین اگر احتمال شکستگی گردن دارد، مراقبت برای پیشگیری از قطع نخاع ضرورت دارد.

بازکردن راه هوایی قدم بعدی است. برای این کار، زاویه‌دارکردن سر و‌ بلندکردن چانه توصیه می‌شود. یعنی باید روی پیشانی به سمت پایین فشار بیاورید و همزمان نوک چانه را بالا بکشید.

برای انجام تنفس مصنوعی از روش‌های مختلف می‌توان استفاده کرد. اما روش سنتی دهان به دهان امروزه با توجه به رعایت نکات بهداشتی، کمتر توصیه می‌شود.

در روش دهان به دهان، بینی بیمار را با دو انگشت ببندید و دهانتان روی دهان او بگذارید و هوا را در ریه او بدمید تا حدی که قفسه سینه بالا برود البته به دمیدن هوا با شدت زیاد نیازی نیست و دمیدن هوا صرفا در حدی که باعث بلندشدن قفسه سینه شود کافی است.

پونه شیرازی - سلامت / روزنامه جام جم