کودکان کار را دریابیم

زودتر از آنچه که باید، معنای پول را فهمیدهاند و با دیدن اسکناسی که در دستشان میگذارید، برقی از شادی در چشمانشان میدرخشد و اسکناسها را در جیب کوچکشان میچپانند. بچههایی که خیلیهایشان ایرانی نیستند و از کشورهای اطراف به کشورمان میآیند. فارغ از ملیت اما این کودکان در کنار اجناسی که میفروشند، کودکیهایشان را هم حراج میزنند و بیآنکه کودکی کرده باشند با هزاران چالش، بزرگ میشوند. کوکان کار و خیابانی پدیدهای است که در تمام دنیا کم و بیش وجود دارد و در کشور ما هم در بیرونیترین لایههای جامعه با این بچهها مواجهیم؛ بچههایی که هم خودشان با چالشهای متعددی دست و پنجه نرم میکنند و هم حضور و نوع زندگیشان برای جامعه چالشبرانگیز است و چرخهای از آسیبهای اجتماعی را موجب میشوند. ۱۶۰ میلیون کودک کار در دنیاامروز ۱۲ ژوئن و روز جهانی منع کار کودکان است؛ کودکانی که کودکیهایشان در سر چهارراهها یا در کارگاههای زیرزمینی از بین میرود و هیچ فرصتی برای کودکی کردن ندارند. بزرگسالیشان هم طبعا در گیر و دار این کودکی کردنها تحت تاثیر قرار میگیرد و این مسأله سرنوشتی نه چندان خوب را برای آنها رقم میزند. گزارش سازمان بینالمللی کار و یونیسف در سال گذشته حکایت از وجود بیش از ۱۶۰ میلیون کودک کار در سراسر جهان دارد. قوانین کار نوجوانان براساس ماده ۸۱ قانون کار، افراد ۱۵ تا ۱۸ سال کارگران نوجوان محسوب میشوند. کارگران نوجوان از زمانی که استخدام میشوند هرساله باید آزمایشهای پزشکی را انجام دهند و بعد از آزمایشهای پزشکی، پزشک درباره تناسب نوع کار با توانایی کارگر نوجوان اظهارنظر میکند و چنانچه کار مربوط را نامناسب بداند، کارفرما مکلف است در حدود امکانات خود شغل کارگر را تغییر دهد. قانون کار کودکان در ایران در ایران ماد‏ه‏ ۷۹ قانون کار، اشتغال به کار کودکان زیر ۱۵ سال را ممنوع دانسته است؛ البته کارگران شاغل در کارگاههای خانوادگی که کارفرمای آنها، همسر یا بستگان و خویشاوندان نسبی درجه‏ یک باشند، مشمول قانون کار نیستند؛ در نتیجه حداقل سن کار در مورد چنین کارگرانی رعایت نمی‏شود. بر اساس قانون کار اگر یک کارفرما کودک زیر ۱۵سال را بهکار بگیرد، متخلف خواهد بود و مجازات نقدی و حبس میشود و در صورت تکرار، پلمب کارگاه یا کارخانه و پروانه کار فرد متخلف در قانون دیده شده است. قوانین جهانی کار کودکانبراساس ماده ۳۲ پیمان جهانی حقوق کودک، آنان باید در برابر هر کاری که رشد و سلامت آنها را تهدید میکند حمایت شوند و دولتها باید سن کار و شرایط کار کودکان را مشخص کنند. سال ۷۳، دولت ایران پیماننامه جهانی حقوق کودک را امضا کرد و تعهدات مربوط به کودکان کار و خیابانی را بهصراحت پذیرفت. مهمترین وظیفه دولت در اینخصوص ایجاد حق هویت برای کودکان، صدور کارت شناسایی و اجازه تحصیل در مدارس است. آمار کودکان کار در ایرانطبق آمار ارائه شده ازسوی مجلس، چیزی بین سه تا هفت میلیون کودک کار در کشور داریم. البته برای کودک کار مفاهیم مختلفی وجود دارد؛ کودک کار، کودک خیابانی و کودک زباله‏گرد که نباید این سه گروه را یکی بدانیم. اکثر کودکان کار ایران در بخشهای کشاورزی، ساختوساز و تولید مشغول کارند؛ جایی که از دید دیگران پنهان هستند. کودکان خیابانی و از آن بدتر کودکان زباله‎گرد، سطحیترین لایه کودکان کار هستند که در پیش چشم ما قرار دارند و بیشتر دیده میشوند. طبق آمارها در تهران حدود ۲۰هزار کودک خیابانی داریم که بخشی از آنها در خیابان‎ها کار میکنند، بخشی دستفروشند یا سر چهارراه‏ها شیشه ماشین‎ها را تمیز میکنند یا در مترو کار میکنند و بخشی هم کودکان زباله‏گرد هستند که بدترین شکل کودک کارند.