از سوی دیگر اطلاع‌رسانی ناکافی درخصوص آخرین دستاوردهای مهم و پیشرفت‌های طرح‌های کلان ملی، موجب شده بود که باور به توانمندی‌های داخلی در جامعه و حتی در میان دانشگاهیان و نخبگان کشور در بسیاری از موارد به‌درستی شکل نگیرد؛ در همین راستا رهبر معظم انقلاب نیز در دیدار سال گذشته‌شان با نخبگان و استعدادهای برتر تحصیلی تأکید داشتند که نخبه‌های کشور از ظرفیت‌های عظیم و وسیع کشور مطلع نیستند و نهادهای اجرایی باید تورهایی را برگزار کنند که امکان آشنایی با ظرفیت‌های تولید داخلی فراهم شود. ازآنجا که رسانه‌ها از مهم‌ترین ابزارهای آگاهی‌بخشی جامعه به شمار می‌رود، معاونت علمی و فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری برای اولین بار اقدام به برگزاری تورهای فناورانه‌ای با حضور خبرنگاران رسانه‌های کشور در جهت آشنایی بیشتر با مهم‌ترین دستاوردهای حوزه‌های دانش‌بنیان و کلان‌پروژه‌های حوزه فناوری و نوآوری در کشور کرده است. در گفت‌وگو با محمد خاکساری، رئیس مرکز ارتباطات و اطلاع‌رسانی معاونت علمی و فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری، جزئیات و اهداف این طرح را بررسی کرده‌ایم.
برگزاری تورهای رسانه‌ای فرصت بسیار خوبی فراهم می‌کند که دریک برنامه زمان‌بندی‌شده، خبرنگاران رسانه‌های معتبر کشور از فرآیند تولید، پیشرفت پروژه‌ها و دستاوردهایی که به‌سادگی امکان بازدید از آنها فراهم نیست، دیدن کنند و براساس مشاهدات میدانی، بازتابی از آنچه بازدید کرده‌اند دراختیار عموم جامعه قراردهند تا مردم بتوانند با جزئیات بیشتری از چنین دستاوردهایی مطلع شوند. محمد خاکساری درخصوص داستان شکل‌گیری این تورهای فناورانه درمعاونت علمی وفناوری می‌گوید: «در نشستی که ۱۷مرداد۱۴۰۲ با حضور دکتر روح‌ا... دهقانی‌فیروزآبادی به مناسبت گرامیداشت روز خبرنگار در معاونت علمی و فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری برگزار شد، یکی ازدغدغه‌های مطرح‌شده ازسوی خبرنگاران، نداشتن دسترسی به پروژه‌های کلان فناورانه مانند رصدخانه ملی برای تهیه گزارش و پیگیری پیشرفت چنین پروژه‌هایی بود. در همان جلسه پیشنهاد دادم که تورهای فناورانه‌ای برگزار کنیم که در جریان آن با حضور اهالی رسانه به بازدید پروژه‌های ملی در استان‌های مختلف کشور برویم. از آنجا که نمی‌خواستیم این موضوع فقط در حد حرف باقی بماند، به‌سرعت روند عملیاتی کردن آن را در مرکز ارتباطات و اطلاع‌رسانی پیگیری کردیم و اولین تور در شهریور اجرا شد.»
دسترسی به پروژه‌های کلان ملی
به گفته رئیس مرکز ارتباطات و اطلاع‌رسانی معاونت علمی و فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری، هدف اصلی از برگزاری تورهای فناورانه، آشنایی هرچه بیشتر اصحاب رسانه با زیرساخت‌های علمی و فناوری کشور است؛ چراکه آشناسازی جامعه با دستاوردهای فناوران کشور از مسئولیت‌های اجتماعی رسانه‌ها به‌شمار می‌رود.
واقعیت این است که برگزاری تورهای رسانه‌ای، دسترسی خبرنگار به سوژه را امکان‌پذیرتر می‌کند؛ در بسیاری از مواقع قرار داشتن سوژه موردنظر در استانی دیگر یا محرمانگی اطلاعات سایت اجرایی، تهیه گزارش‌های میدانی و مستند از بسیاری از فعالیت‌های دانش‌بنیان و فناورانه را برای ما اهالی رسانه سخت ودشوار می‌کند؛ همین موضوع باعث می‌شود که جامعه نیز بازتاب مناسبی از فعالیت‌های صورت‌گرفته در کشور را دریافت نمی‌کند و بالطبع درک دستی از ظرفیت‌ها و توانمندی‌های موجود هم شکل نمی‌گیرد. خاکساری تصریح می‌کند: «باورم این است زمانی که خبرنگاران از نزدیک شاهد روند پیشرفت پروژه‌های کلان یا تولید دستاوردهای فناورانه باشند، با قلم محکم‌تری می‌توانند رسالت‌شان را در خصوص آگاهی‌رسانی به جامعه ایفا کنند.»
از مهم‌ترین پروژه‌های کلان فناورانه کشور، پروژه رصدخانه ملی است که متأسفانه در طول بیش ازدوسالی که ازافتتاح این مرکز گذشته بود، به دلیل تعامل ناکافی با رسانه‌ها با ابهامات و حاشیه‌های زیادی همراه بود وبه همین خاطر با تسهیل‌گری مرکز ارتباطات و اطلاع‌رسانی معاونت علمی، فناوری واقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری به عنوان اولین مقصد تورهای فناورانه انتخاب شد.
خاکساری درخصوص جزئیات این تور می‌گوید: «اولین تور فناورانه به مقصد کاشان برنامه‌ریزی شد. در این تور ضمن فراهم کردن امکان بازدید اهالی رسانه از صنایع خلاق شهر کاشان، برنامه‌ای برای بازدید رصدخانه ملی هم فراهم شد تا خبرنگاران بتوانند ضمن بازدید از پروژه امکان پرسش و پاسخ داشته باشند.»
تورهایی با فواصل یک‌ماهه
رئیس مرکز ارتباطات و اطلاع‌رسانی معاونت علمی و فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری در پاسخ به این پرسش که در این مدت چه تعداد تور فناورانه برگزار شده، توضیح می‌دهد: «تا به حال چهار توربه مقصد کاشان با هدف بازدید از رصدخانه ملی، تهران با هدف بازدید از طرح کلان فناوری شتابگر ملی چشمه نور، استان البرز با هدف بازدید از منطقه ویژه اقتصادی پیام و فرودگاه پیام و مازندران با هدف بازدید ازمجموعه‌های دانش‌بنیان مستقر در این استان برگزار شده است.»
خاکساری می‌افزاید: «در جریان برگزاری این تورها مجموعا از بیش از۲۰ شرکت دانش‌بنیان بزرگ در استان‌های مختلف بازدید داشته‌ایم و چیزی حدود ۵۰ رسانه ما را همراهی کرده‌اند.»
برگزاری چنین رویدادهایی در کنار این که می‌تواند فرصت بازدید، تهیه گزارش میدانی و تولید محتوا را برای خبرنگاران رسانه‌های مختلف کشور فراهم کند، از طرف دیگری می‌تواند به برقراری ارتباط مؤثرتر فناوران و صنعتگران با رسانه‌ها و آشنایی بیشتر با فضای رسانه‌ای، اقتضائات همکاری با رسانه‌ها و ضرورت ارتباط صنعت با رسانه منجر شود اما این به شرطی است که چنین رویدادهایی به مقطع زمانی کوتاهی محدود نشود و به جریانی ممتد در فضای رسانه‌ای زیست‌بوم فناوری و نوآوری تبدیل شود. خاکساری در این رابطه تصریح می‌کند: «تلاش‌مان این است که تا حد ممکن هر ماه یک تور فناورانه با تناوب در تهران و استان‌های مختلف کشور داشته باشیم تا امکان بازدید از دستاوردهای مهم دانش‌بنیان کشور و همچنین کلان پروژه‌های ملی تا حد امکان برای اهالی رسانه فراهم شود.» وی بازدید از شرکت‌های دانش‌بنیان بزرگ و صنعتی که در مسیر اقتصاد دانش‌بنیان پیش رو هستند در تهران و دیگر استان‌ها ازجمله بوشهر، مشهد و فارس را ازبرنامه‌های آینده تورهای فناورانه عنوان می‌کند.
تعاملات رسانه‌ای حول دستاوردهای فناورانه
خاکساری آشنایی اهالی رسانه با زیرساخت‌های علم و فناوری در کشور و رسانه‌ای شدن دستاوردها را اولین هدف برگزاری تورهای فناورانه می‌داند و خاطرنشان می‌کند: «اما این همه ماجرا نیست؛ برگزاری چنین رویدادهایی می‌تواند اهالی رسانه و عموم جامعه را از نزدیک در جریان کاربردی بودن اقتصاد دانش‌بنیان قرار داده، یادآور شود که علم و فناوری در جامعه ما تا چه میزان کاربردی است و در زندگی روزمره مردم اعم از نیازهای مختلف شهروندی، کشاورزی و دیگر نیازهای اجتماعی چه جایگاهی دارد و در زیست اجتماعی مردم چه سهم و نقشی را ایفا می‌کند.» وی می‌افزاید: «علاوه‌بر این محصول نهایی این اقدام، یک آرشیو رسانه‌ای از دستاوردهای فناورانه است که در سال‌های آینده به عنوان مرجع اطلاعاتی در دسترس فعالان و پژوهشگران این عرصه خواهد بود. اهالی رسانه و دغدغه‌مندان حوزه علم و فناوری، به پشتوانه پایگاه داده‌ای که از رهگذر این تورهای فناورانه شکل خواهد گرفت، می‌توانند پیوسته وضعیت زیست‌بوم را رصد، پایش و ارزیابی کنند.»
خاکساری با تأکید بر این که جامعه هدف تورهای فناورانه فقط خبرنگاران نیستند، تصریح می‌کند: «ما در گام بعدی به دنبال اجرای این برنامه برای سایر اهالی سینما و تلویزیون، از جمله مجریان تلویزیونی، تهیه‌کنندگان، کارگردانان و... هم هستیم تا رصد این فرآیندهای فناورانه زمینه‌ساز شکل‌گیری آثار ارزشمندی از جنس تولیدات تصویری بر مبنای داستان توسعه این فناوری‌ها، قصه فناوران و کارآفرینان که در برخی موارد زندگی بسیار پرفراز و نشیبی را پشت سر گذاشته‌اند و همچنین پیشبرد طرح‌های کلان شود.»
