چرا دانش‌آموزان کنگاور کمتر درس می‌خوانند؟ بررسی عوامل پنهان و آشکار

جام جم آنلاین؛ افت توجه و کاهش اشتیاق دانش‌آموزان به درس در کنگاور تنها یک چالش آموزشی نیست بلکه حاصل مجموعه‌ای از عوامل پنهان و آشکار اقتصادی، خانوادگی، روانی و زیرساختی است؛ شرایطی که اگر جدی گرفته نشود تهدیدی برای آینده تحصیلی نسل نوجوان و کیفیت آموزش در این منطقه است.

در گفت‌وگو با جمعی از دانش‌آموزان مدارس متوسطه کنگاور، «کمبود انگیزه»، «فشارهای بیرونی» و «جذابیت دنیای مجازی» از جمله عواملی است که دانش آموزان را از درس خواندن دور کرده است.

در شهرستان ۸۵ هزار نفری کنگاور در شرق استان کرمانشاه ۱۵ هزار و ۶۰۰ دانش آموز در ۱۳۲ مدرسه مشغول به تحصیل هستند و بیش از هزار نفر معلم کار تعلیم و تربیت این دانش آموزان را بر عهده دارند.

آرمین، دانش‌آموز پایه نهم، می‌گوید: وقتی بعد از مدرسه گوشی دستمان می‌گیریم، ساعت‌ها در شبکه‌های اجتماعی می‌گذرد. یا اینکه اولویت خیلی از دوستانمان موتورسواری است. وقتی می‌خواهیم درس بخوانیم، ذهن‌مان خسته است. بعضی وقت‌ها هم نمی‌دانیم باید از کجا شروع کنیم.

امیرعلی، دانش‌آموز پایه دهم، می‌افزاید: درس‌ها سخت‌تر شده اما کلاس‌های تقویتی یا مشاوره آموزشی در دسترس نیست. بعضی از بچه‌ها انگیزه‌ای ندارند چون فکر می‌کنند آینده شغلی مشخصی در انتظارشان نیست.

نگاه معلمان؛ برنامه‌ریزی‌های درسی نیازمند بازنگری

بخش مهمی از دلایل این چالش، از نگاه دبیران و مدیران مدارس، به تغییر سبک زندگی، حجم بالای کتاب‌های درسی و کمبود امکانات آموزشی در برخی مدارس برمی‌گردد.

محمد کولیوند، مدیر مدرسه متوسطه پسرانه در کنگاور، با اشاره به دلایل کاهش تمایل دانش‌آموزان به درس خواندن، مهم‌ترین عوامل را «کمبود امکانات آموزشی و روش‌های تدریس نوین»، «فشارهای اقتصادی و ورود دانش‌آموزان به بازار کار»، «ضعف ارتباط مؤثر میان معلم و دانش‌آموز»، «نبود هدف‌گذاری روشن در بین نوجوانان» و «جاذبه بالای فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی» عنوان کرد.

کولیوند تأکید کرد بهبود این وضعیت نیازمند تجهیز مدارس، تقویت مهارت‌های ارتباطی معلمان و ایجاد الگوهای موفق برای دانش‌آموزان است.

مرتضی دهنوی، دبیر علوم، در گفت‌وگو با ایرنا می‌گوید: در بسیاری از کلاس‌ها با دانش‌آموزانی مواجهیم که توان تمرکز طولانی ندارند. برنامه درسی سنگین است اما ابزار کمک‌آموزشی کافی وجود ندارد. معلم تنهاست و کلاس‌ها پرجمعیت.

عبدالله روشنی، دبیر زبان انگلیسی، کاهش انگیزه دانش‌آموزان برای درس خواندن را نتیجه چند عامل می‌داند؛ از جمله زمان‌بر بودن فرآیند یادگیری در مقایسه با جذابیت‌های سریع دنیای دیجیتال، ناهماهنگی محتوای درسی با علایق دانش‌آموزان و تأثیر شرایط اقتصادی معلمان که به‌گفته او این تصور را ایجاد می‌کند که حتی پس از سال‌ها تحصیل، دستیابی به رفاه چندانی امکان‌پذیر نیست.

او همچنین نبود الگوی مطالعه در خانواده‌ها را عاملی مهم در بی‌توجهی دانش‌آموزان به کتاب و مدرسه عنوان می‌کند.

احمد حسین آبادی، معاون یکی از مدارس متوسطه اول، نیز معتقد است: تفاوت سطح یادگیری دانش‌آموزان زیاد شده. وقتی عده‌ای عقب می‌مانند، انگیزه خود را از دست می‌دهند و این روی کل کلاس تأثیر می‌گذارد. باید مشاوره‌های آموزشی و روان‌شناختی در مدارس تقویت شود.

نقش خانواده؛ فشار اقتصادی و کمبود همراهی

کارشناسان اجتماعی می‌گویند بخش قابل توجهی از افت توجه تحصیلی دانش‌آموزان شهرستان کنگاور به تغییر شرایط خانوادگی و اقتصادی بازمی‌گردد.

اسما رحمتی زاده، کارشناس مشاوره تحصیلی،  بیان کرد: در بسیاری از خانواده‌ها والدین شاغل‌اند و فرصت نظارت یا همراهی درسی با فرزندان کم شده است. از طرفی برخی دانش‌آموزان نگران شرایط اقتصادی خانواده هستند و همین نگرانی تمرکز آنها را در مدرسه کاهش می‌دهد.

وی افزود: بعضی خانواده‌ها هم هنوز سبک تربیتی سنتی دارند و نمی‌توانند با نسل امروز ارتباط آموزشی مؤثر برقرار کنند.

بازیگران پنهان: فضای مجازی و بحران تمرکز

 طیف گسترده‌ای از معلمان و مدیران مدارس کنگاور، تأثیر تلفن همراه و شبکه‌های اجتماعی را یکی از اصلی‌ترین عوامل کاهش توجه تحصیلی می‌دانند.

فرهاد ابراهیمی، مسوول آموزش ابتدایی اداره آموزش و پرورش شهرستان کنگاور، می‌گوید: زمانی که دانش‌آموزان شب‌ها تا دیر وقت درگیر گوشی هستند، طبیعی است روز بعد انگیزه و تمرکز کافی نداشته باشند. این موضوع نیازمند برنامه‌ریزی مشترک خانواده و مدرسه است تا بتوان از آسیب‌های آموزشی پیشگیری کرد.

او همچنین با بیان اینکه بخشی از چالش‌های یادگیری ریشه در برداشت‌های نادرست برخی خانواده‌ها دارد، افزود: در سال‌های اخیر، اعتقاد بسیاری از اولیا بر این است که آموزگاران باید در مدارس صددرصد آموزش و تثبیت یادگیری را بر عهده بگیرند، در حالی که موفقیت آموزشی بدون مشارکت فعال خانواده‌ها امکان‌پذیر نیست.

نظر کارشناسان آموزشی؛ نیاز فوری به بازمهندسی نظام یادگیری

بر اساس تحلیل کارشناسان استانی، مشکل بی‌توجهی دانش‌آموزان به درس یک مساله سطحی یا مقطعی نیست، بلکه مجموعه‌ای از عوامل به‌هم‌پیوسته است که نیازمند برنامه جامع آموزشی در سطح شهرستان است.

این کارشناسان معتقدند مدارس باید از الگوهای سنتی فاصله بگیرند و روش‌های یادگیری تعاملی، پروژه‌محور و مشارکتی را جایگزین کنند. اگر فرآیند یادگیری برای دانش‌آموز جذاب شود، بخش زیادی از مشکل خودبه‌خود برطرف خواهد شد.

راهکارهای پیشنهادی از سوی مدارس و کارشناسان

نتیجه جمع‌بندی این گزارش نشان می‌دهد مجموعه‌ای از راه‌حل‌ها از جمله تأمین مشاوران آموزشی و روان‌شناس در همه مدارس، به‌روزرسانی شیوه‌های تدریس با تمرکز بر فعالیت‌های عملی، کنترل مدیریت‌شده استفاده از تلفن همراه در مدرسه و خانه، برگزاری کارگاه‌های فرزندپروری برای والدین، تقویت فعالیت‌های فوق‌برنامه و مهارت‌آموزی و ارائه حمایت‌های تحصیلی به دانش‌آموزان کم‌برخوردار می‌تواند به بهبود وضعیت یادگیری دانش‌آموزان کنگاور کمک کند.

بررسی میدانی در کنگاور نشان می‌دهد کاهش توجه به درس در میان دانش‌آموزان این شهرستان پدیده‌ای چندعاملی است که ریشه در تغییرات اجتماعی، خانواده، فناوری، روش‌های آموزشی و ساختار مدرسه دارد.

کارشناسان معتقدند حل این مساله تنها با همکاری هماهنگ سه ضلع اصلی یعنی مدرسه، خانواده و نهادهای حمایتی امکان‌پذیر است؛ همکاری‌ای که می‌تواند مسیر تحصیلی نسل آینده را روشن‌تر کند.