پلاسما پزشکی در جهان رویکرد درمانی آینده‌دار است

در مصاحبه با دکتر عباسوندی، به بررسی چالش‌های درمان سرطان، روش‌های نوین مانند پلاسماتراپی و آینده این فناوری در حوزه پزشکی پرداخته‌ایم.

به‌عنوان‌کسی که سال‌ها درحوزه درمان سرطان‌پستان فعالیت کرده‌اید،چه چالش‌هایی درروش‌های‌سنتی مانند شیمی‌درمانی و جراحی مشاهده می‌کنید؟
بیماران زیادی هستند که به دلایل مختلف، از جمله عوارض جانبی شدید یا ترس از درمان‌های تهاجمی، در برابر شیمی‌درمانی و جراحی مقاومت نشان می‌دهند. این مقاومت گاهی باعث می‌شود روند درمان به تأخیر بیفتد یا حتی متوقف شود. از طرفی، باوجود تلاش‌های فراوان تیم‌های پزشکی، هنوز درصدی از بیماران به درمان‌های موجود پاسخ مطلوب نمی‌دهند. اینجا بود که به فکر استفاده از روش‌های نوین مانند پلاسماتراپی افتادیم تا هم اثربخشی درمان را افزایش دهیم و هم عوارض جانبی را کاهش دهیم.
 
پلاسماتراپی چگونه وارد حوزه درمان سرطان شد و چه نتایجی تاکنون داشته است؟
ما چند سال است که بر حسب علاقه به درمان‌های نوین با فناوری پلاسما آشنا شدیم؛ پلاسماتراپی را با یک پایان‌نامه دکتری در دانشگاه شهید بهشتی آغاز کردیم. در این پروژه، سلول‌های سرطانی جدا شده از بیماران را در محیط کشت قرار دادیم و اثرات پلاسما را بر روی آنها بررسی کردیم. نتایج اولیه بسیار امیدوارکننده بود؛ پلاسما توانست سلول‌های سرطانی را از بین ببرد، در حالی که تأثیر مخربی روی سلول‌های سالم نداشت. این یافته‌ها ما را تشویق کرد تا مطالعات بیشتری در این زمینه انجام دهیم. در همین راستا مطالعات را در حوزه پیش بالینی ادامه داده و وارد فازهای حیوانی شدیم و بعد کم کم با فعالیت‌های شرکت توسعه فناوری پلاسما آشنا شدیم و مطالعات مشترک، غالبا هم در فاز بالینی آغاز شدند.
 
آیا پلاسماتراپی عوارض جانبی دارد؟ چگونه از ایمنی این روش اطمینان حاصل کردید؟
در ابتدای کار، نگرانی اصلی ما این بود که پلاسما ممکن است به سلول‌های سالم آسیب برساند. برای بررسی این موضوع، مجموعه‌ای گسترده از مطالعات را انجام دادیم و تمام مقالات و تجربیات علمی جهانی را مرور کردیم. نتایج نشان داد که پلاسما نه‌تنها برای سلول‌های سالم بی‌خطر است بلکه به‌طور انتخابی سلول‌های سرطانی را هدف قرار می‌دهد. به عنوان مثال یکی از مهم‌ترین مطالعاتی که در این زمینه انجام شد و نتایج آن هم به صورت مقاله منتشر شد، درخصوص بررسی عوارض جانبی پلاسما بر موش‌ها بود که نتایج جالب‌توجهی هم داشت. این یافته‌ها به ما اطمینان داد که پلاسماتراپی می‌تواند یک روش ایمن و مؤثر باشد.
 
آیا پلاسماتراپی می‌تواند جایگزین روش‌های سنتی مانند شیمی‌درمانی شود؟
مطالعات ما و دنیا نشان می‌دهد که در حال حاضر، پلاسماتراپی نمی‌تواند جایگزین کاملی برای روش‌های سنتی باشد اما می‌تواند به عنوان یک درمان مکمل بسیار مؤثر عمل کند. برای مثال، در صورت تکمیل مطالعات بالینی، در ترکیب با شیمی‌درمانی، پلاسما می‌تواند دوز داروهای شیمیایی را کاهش دهد یا عوارض جانبی را به حداقل برساند، که این نتیجه در درمان‌های رایج سرطان بسیار با اهمیت است. یا مثلا در مواردی که تومورها به درمان‌های سنتی مقاوم استند، پلاسماتراپی می‌تواند گزینه‌ای امیدوارکننده باشد.
ضمن این‌که به عنوان درمان کمکی در کنار شیمی‌درمانی بخصوص مونوتراپی می‌تواند بسیار اثرگذار باشد و ما بسیار امید داریم در مواقعی که بیماری در برابر درمان‌های شیمی درمانی و هورمونی مقاوم است - تا جایی که هنگام درمان عود می‌کند - بتوانیم در کنار این روش‌ها با استفاده از پلاسمادرمانی مقاومت بیماری را شکسته و سیستم ایمنی بیمار را طوری فعال کنیم که ان‌شاءالله بتواند یا اثر بهتری از درمان‌ها بگیرد و مقاومت بیشتری داشته باشد یا این‌که به تنهایی به عنوان نوعی درمان در کنار موارد ذکرشده کمک کند تا به پاسخ‌های خوبی برسیم.
 
چه چالش‌هایی در مسیر توسعه پلاسماتراپی وجود دارد؟
یکی از چالش‌های اصلی، مرحله پیش‌بالینی است. برای ارائه نتایج قابل اتکا، باید مطالعات گسترده‌تری در این حوزه انجام شود و تأثیر پلاسما را بر ژنوم سلول‌ها به‌طور دقیق بررسی کند. ما هم در این حوزه همگام با سایر کشورها در حال تحقیق هستیم. همچنین، نیاز به تجهیزات پیشرفته‌تری داریم تا بتوانیم تمام جنبه‌های این فناوری را ارزیابی کنیم. علاوه‌بر این، پذیرش روش‌های نوین توسط جامعه پزشکی و بیماران نیز نیازمند زمان و آموزش است.
 
آینده پلاسماتراپی را چگونه می‌بینید؟ چه زمانی می‌توانیم شاهد استفاده گسترده از این روش در درمان سرطان باشیم؟
اگر نتایج مطالعات ما در مجلات بین‌المللی منتشر شود و تجهیزات لازم به‌طور گسترده در دسترس قرار گیرد، امیدواریم در آینده نزدیک پلاسماتراپی را وارد روش‌های درمان سرطان کنیم. البته برای درمان سلول‌های سرطانی حاشیه تومورها، نیاز به حداقل چهار تا پنج سال مطالعه و جمع‌آوری داده‌های بیشتر داریم اما آنچه مسلم است، پلاسماتراپی به‌عنوان یک روش کم‌عارضه و مؤثر، آینده‌ای روشن در درمان سرطان دارد.
 
چه توصیه‌ای برای جامعه پزشکی و بیماران دارید؟
به جامعه پزشکی توصیه می‌کنم که به روش‌های نوین با دید باز نگاه کنند و از دستاوردهای داخلی حمایت کنند. برای بیماران نیز مهم است که بدانند روش‌های جدید مانند پلاسماتراپی می‌توانند کیفیت زندگی آنها را بهبود بخشند و عوارض درمان را کاهش دهند. البته باید صبور باشند و بدانند که این روش‌ها هنوز در حال تکامل است.
 
به عنوان رئیس پنل درمان سرطان، ارزیابی شما از برگزاری دومین کنگره پلاسماپزشکی ایران چیست و نقش چنین رویدادی را در پیشبرد درمان‌های نوین، به‌ویژه درمان‌های مبتنی بر پلاسما، چگونه می‌بینید؟
برگزاری دومین کنگره پلاسماپزشکی ایران را یک رویداد کاملا اثربخش و ضروری برای کشور می‌دانم. این کنگره فرصتی کم‌نظیر ایجاد ‌کرد تا پژوهشگران، متخصصان درمان، صنعتگران و تصمیم‌سازان حوزه سلامت در یک بستر مشترک تبادل‌نظر کرده و مسیر توسعه فناوری‌های نوظهور را هموار کنند. در حوزه درمان سرطان، این هم‌اندیشی‌ها اهمیت چندبرابری دارد. پلاسماپزشکی در جهان در حال تبدیل‌شدن به یک رویکرد درمانی آینده‌دار است و ما در ایران برای این‌که بتوانیم در این رقابت علمی حضور جدی داشته باشیم، نیازمند چنین رویدادهایی هستیم. این کنگره کمک می‌کند اطلاعات علمی به‌روز و ظرفیت‌های پژوهشی به هم متصل شوند.، پروژه‌های مشترک شکل بگیرد و مهم‌تر از همه، نوآوری‌ها به سمت کاربرد بالینی هدایت شوند.
البته بسیار امیدواریم که همه حوزه‌های درمانی سرطان پای کار بیایند تا ان‌شاءالله بتوانیم با همدیگر پروتکل‌های درمانی را تعیین کنیم. چراکه در فقدان این پروتکل‌ها نمی‌توانیم به طور جدی وارد عرصه درمان شویم. بنابراین بسیار امیدواریم که با برگزاری چنین رویدادهایی، حوزه‌های مختلف بالینی کنار هم قرار گیرند تا بتوانیم این پروتکل‌های درمانی را استانداردسازی کرده و با مقررات و دستورالعمل‌های مخصوص هر حوزه درمانی پیش برویم که برگزاری این کنگره‌ها در اجماع این موضوع بسیار یاری‌گر خواهد بود.
از نگاه من، این کنگره شاید همان چیزی است که برای توسعه درمان‌های نوین سرطان، ازجمله درمان‌های مبتنی بر پلاسمای سرد، به آینده آن امیدواریم و به آن نیاز داریم.
 
در پنل تخصصی درمان سرطان، چه محورهای علمی و یافته‌های نوینی ارائه شد؟ آیا نتایج مطالعات پیش‌بالینی یا بالینی جدیدی وجود دارد که بتواند مسیرهای درمانی را متحول کند؟
درپنل تخصصی درمان سرطان، مجموعه‌ای ازجدیدترین یافته‌های علمی وروندهای نوین پژوهشی در حوزه پلاسماپزشکی ارائه شد. محور اصلی این پنل، بررسی مکانیسم‌های اثر پلاسمای سرد بر سلول‌های سرطانی، تأثیر آن بر کاهش مقاومت دارویی، نقش پلاسما در مهار متاستازهای پوستی و همچنین بررسی کاربردهای آن در مدیریت زخم‌های سرطانی و حاشیه‌های توموری بود.
در این دوره، چند مطالعه پیش‌بالینی بسیار مهم ارائه ‌شد که نشان می‌دهد پلاسما چگونه می‌تواند مسیرهای مرگ سلولی انتخابی را فعال کند، سطح استرس اکسیداتیو هدفمند ایجاد نماید و بر سیگنالینگ سلولی مرتبط با تکثیر تومور اثر بگذارد. این داده‌ها، پایه‌ای علمی برای طراحی کارآزمایی‌های بالینی آینده فراهم می‌کنند.
از سوی دیگر، نتایج مطالعات بالینی اخیر درباره استفاده از پلاسمای سرد در بهبود زخم‌های سرطانی و کاهش التهاب هم مطرح شدند. این یافته‌ها نشان می‌دهند که پلاسما می‌تواند کیفیت بافت اطراف تومور را بهبود بدهد و شرایط را برای درمان‌های مکمل، مانند جراحی یا رادیوتراپی، مساعدتر کند.
در مجموع، آنچه در این پنل ارائه شد، تنها مرور دانش موجود نبود؛ بلکه معرفی مسیرهای نوینی است که می‌توانند آینده درمان سرطان را متحول کنند. بسیاری از نتایج مطرح‌شده قابلیت تبدیل شدن به طرح‌های مشترک و کارآزمایی‌های بالینی جدید را دارند. این همان هدفی است که این کنگره دنبال می‌کند: یعنی هدایت علم از آزمایشگاه به بستر واقعی درمان.