رجال الغیب

«رجال‌الغیب» عنوان مقاله طولانی ویلیام چیتیک است که نخستین بار از مجموعه «کتابخانه فیلسوفان زنده جهان» منتشر شد. مقاله از ابتدا به همان نقد معمول فلسفه سیدحسین نصر می‌پردازد که مدعی است فلسفه وی «بازگشت به دوران اختراع چرخ» است.

چیتیک در این نوشتار از منظر سنت عقلانی اسلام، سعی در تبیین چیستی و چرایی ضرورت فلسفه سیدحسین نصر دارد. پاسخ نصر به این نوشتار هم خالی از لطف نیست. او در عین حال که با ساختار کلی آن موافقت دارد، در بعضی موارد نکاتی را گوشزد می‌کند.

از جمله کوشش‌های چیتیک در خصوص فلسفه و اندیشه‌ های سیدحسین نصر می‌توان به کتاب «اندیشه‌ های سیدحسین نصر» اشاره کرد که تلاشی عالمانه در تبیین موجز اندیشه‌های نصر است.

چیتیک نوشتار خود را این گونه آغاز می‌کند: «حدود سی و چند سال پیش، شخصی با من درباره یک سخنرانی سیدحسین نصر، که اندکی پیش از آن ارائه کرده بود، سخن گفت.

در زمان پرسش و پاسخ، شرق‌شناس بزرگ، گوستاف ون‌گرونباوم، اظهار داشت که در سخنان نصر یک ساختار قدرت مفروض است.

آن ساختار قدرت چه بود؟ نصر، با درخششی در چشمانش، پاسخ داد: «رجال‌الغیب». ون‌گرونبام، همراه با دیگرانی که مطلب را دریافتند، خندیدند. شبیه همه شوخی‌های خوب، این یکی هم بهره‌ای از حقیقت داشت‌ ـ بی‌شک حقیقتی اسطوره‌ای. اما این امر مطمئناً سخن گفتن از موضع بالا را، که جلادهنده اغلب آثار نصر است، تبیین می‌کند.»

در قسمتی از کتاب درباره اسطوره رجال‌الغیب می‌خوانیم: عرفا، با سخن گفتن از رجال الغیب، تنزیه و یگانگی خدا را با قرار دادن او در برترین جایگاه و فراتر از جهان تصدیق می‌کنند.

حضور و بس‌نمای (کثرتِ اسمایی) او را هم، با فهم ساختار اساسی جهان براساس کارکردهای انسانی ـ که هر یک تجلی صفتی از صفات خداست ـ تصدیق می‌کند.

در نظام مخلوقات، بازتاب وحدانیت خداوند این است که «قطب» هماره یکی است و بازتاب سلسله مراتب نام‌های خداوند نیز این است که رجال عدد در مراتب مادون قطب قرار می‌گیرند.

«رجال الغیب» در 88 صفحه، با شمارگان 1100 نسخه و بهای 2500 تومان از سوی انتشارات مسافر منتشر شده است.

حامد نیری عدل - جام‌جم