روانشناسی: شناخت افراد «خود شیفته»

به گزارش جام جم سرا به نقل از پزشکان بدون مرز- بیماران خود شیفته (narcissistic personality disorder) با احساس عمیق «اهمیت خود، خود بزرگ بینی و نوعی بی‌نظیر بودن» مشخص می‌شوند.

این افراد خود را آدمهای خاصی می‌پندارند و انتظار دارند بطور خاصی نیز با آن‌ها رفتارشود. تحمل انتقاد بر ایشان سخت است و در مقابل آن خشمگین شده، فرد مورد نظر را به «نادانی، حماقت و عدم درک واقعیت» متهم می‌کنند.
خود را قوی، مشهور، دانا‌ترین و … قلمداد کرده، انتظار اطاعت و پیروی دیگران را دارند.
چون دیگران نمی‌توانند خواسته‌های آن‌ها را برآورده سازند. چون بزرگ بینی او در تضاد با واقعیت است، روابط اجتماعیشان شکننده بوده و مسائل بین فردی، شغلی و فقدانهای زیادی دارند که با رفتارخود آن‌ها را بوجود می‌آورند، در حالی که هیچ بینش و آگاهی نسبت به آن‌ها ندارند.

علائم

الگوی مستمرخود بزرگ بینی (در خیال یا رفتار) نیاز به تمجید و فقدان هم حسّی که در اوایل بزرگسالی شروع می‌شود و در زمینه‌های گوناگون وجود دارد و وجود پنج علامت از علائم زیر برای تشخیص ضروری است:

• احساس خود بزرگ بینی مبنی بر مهم بودن خود دارد (مثلا در دستاورد‌ها و استعدادهای خود مبالغه می‌کند و انتظار دارد بدون موفقیت‌های مناسب فرد بر‌تر شناخته شود).
• اشتغال ذهنی با تخیلات: موفقیت، قدرت، استعداد، درخشندگی، زیبایی و عشق ایده‌ال.
• معتقد است فردی استثنائی و خاص است و فقط افراد (یا نهادهای) استثنائی و خاص می‌توانند او را بفه‌مند و یا با او «نشست و برخاست» داشته باشند.
• احساس صاحب استحاق بودن یا شایستگی دارد. یعنی انتظارات غیرمنطقی برای مدارای خاص و مطلوب یا موافقت حتمی با توقعات خود را دارد.
• در روابط بین فردی استثمارگر است. یعنی برای رسیدن به اهداف خود از دیگران بهره‌کشی می‌کند.
• فاقد هم حسّی است: نسبت به شناخت و همانند سازی با احساسات دیگران تمایلی ندارد.
• غالبا به دیگران حسادت می‌ورزد یا معتقد است دیگران حسودی او را می‌کنند.
• نگرش یا رفتارهای خود خواهانه و پرنخوت نشان می‌دهد.

علل بیشترین توجه در مورد خود شیفتگی بیمارگونه بعضی افراد در نظریه روانکاوی صورت گرفته است. از نظر فروید «خود شیفتگی» مرحله‌ای از رشد طبیعی است که بعدا در مراحل رشد یافته‌تر به «عشق خارجی (دیگری)» متحول می‌شود و کودک قادر می‌شود به دیگران عشق بورزد.
خود شیفتگی بیمار گونه زمانی ظاهر می‌شود (به عشق خارجی متحول نمی‌شود) که کودک اغلب بوسیله کسانی مراقبت شوند که بطور اطمینان بخشی او را دوست نداشته باشند. فروید اعتقاد داشت که اکثر افراد خود شیفته والدینی «سرد، بی‌تفاوت» و در عین حال نسبت به کودک خود «پرخاشگری و کینه توزی» داشته‌اند. در این وضعیت کودک برای بدست آوردن «محبت و عشق مطمئن» به درون برمی‌گردد تا براحساس شکننده طرد شدن (دوست نداشته شدن) غلبه کند.

عوارض

• رابطه با دیگران فاقد هر نوع ارتباط مثبت و مستمر است.
• در ارتباط‌های شخصی، هدف بهره کشی از سایرین می‌باشد.
• انتظار دریافت هر نوع خدمات، نوازش و لطف بدون ارائه پاسخ متقابل را دارد.
• دارای عزت نفس اندک و گسیخته شدنی است / پیوسته در جست‌و‌جوی جلب تحسین و ارزش نهادن برای ظواهر می‌باشد.
• خیال‌پردازی با اهداف غیرواقعی و در پی کمال گرایی رفتن از صفات فرد خودشیفته است.
• زمانی که مورد انتقاد قرار می‌گیرد، بسیار عصبانی می‌شود و واکنش خیلی تند و خصومت آمیزی از خویش نشان می‌دهد.
• همواره از دیگران استفاده ابزاری می‌کند تا به اهداف شخصی خود دست یابد.
• خویشتن را بسیار با اهمیت می‌داند.
• راجع به کامیابی‌هایش در روابط بین فردی، زندگی خصوصی و حرفه‌ای شدیدا دچار توهمات فراوان است.
• همیشه از سایرین توقع برخوردهای خوب و دلپذیر دارد.
• پیوسته از مردم انتظار دارد بدان‌ها توجه و از او پشتیبانی کنند.
• خیلی حسود است.
• رابطه با دیگران فاقد هر نوع ارتباط مثبت و مستمر است.
• در ارتباط‌های شخصی، هدف بهره کشی از سایرین می‌باشد.
• انتظار دریافت هر نوع خدمات، نوازش و لطف بدون ارائه پاسخ متقابل را دارد.
• دارای عزت نفس اندک و گسیخته شدنی است / پیوسته در جست‌و‌جوی جلب تحسین و ارزش نهادن برای ظواهر می‌باشد.
• خیال‌پردازی با اهداف غیرواقعی و در پی کمال گرایی رفتن از صفات فرد خودشیفته است.
• زمانی که مورد انتقاد قرار می‌گیرد، بسیار عصبانی می‌شود و واکنش خیلی تند و خصومت آمیزی از خویش نشان می‌دهد.
• همواره از دیگران استفاده ابزاری می‌کند تا به اهداف شخصی خود دست یابد.
• خویشتن را بسیار با اهمیت می‌داند.
• راجع به کامیابی‌هایش در روابط بین فردی، زندگی خصوصی و حرفه‌ای شدیدا دچار توهمات فراوان است.
• همیشه از سایرین توقع برخوردهای خوب و دلپذیر دارد.
• پیوسته از مردم انتظار دارد بدان‌ها توجه و از او پشتیبانی کنند.
• خیلی حسود است.

روش درمان

۱. روان درمانی روان درمانی اختلال شخصیت خود شیفته بی‌‌‌نهایت مشکل است. چون برای پیشرفت درمان این افراد باید دست از تمایلات خود شیفتگی بردارند تا بتوانند با درمانگر رابطه برقرار نمایند. و این مستلزم بینش و آگاهی بیمار نسبت به رفتار وتفکر خود است.
این بینش در اصل وجود ندارد و اگر هم به مشکل خود بینش پیدا کنند به دنبال آن تصویر متلاشی شده خود باعث می‌شود که دوباره رفتار و تفکر خود بزرگ بینی را در پیش بگیرند.
۲. دارو درمانی همراه با روان درمانی استفاده از ضد افسردگی‌ها و کربنات لیتیوم برای تحمل بهتر احساس طرد شدن و نوسانات خلقی مفید است.