ریشه‌های رفتار جنسی در زن و مرد

مسائل و مشکلاتی که در این مرحله ممکن است وجود داشته باشد، تاثیرات عمیقی بر رفتارهای جنسی آینده ما خواهند گذاشت. اختلال در هویت جنسی می‌تواند باعث شکل‌گیری گرایش‌ها و رفتارهای جنسی متضاد با جنسیت به‌عنوان زن یا مرد باشد. هویت جنسی، مفهومی است دربرگیرنده رفتارها، نقش‌های ساختاریافته اجتماعی و نگرش‌های روان‌شناختی رایج و مرتبط با مرد یا زن بودن.
فارغ از اینکه هویت جنسی ما با مفاهیم فیزیکی (مانند ترکیب کروموزوم‌ها، آلت جنسی مردانه یا زنانه و ظاهر فیزیکی مردانه یا زنانه) ارتباط دارد، این مقوله در برگیرنده ویژگی‌های روان‌شناختی و سازه‌های اجتماعی و فرهنگی نیز هست. در ادامه این مطلب نگاهی به زیست‌شناسی جنسیت و ریشه‌های رفتار جنسی زن و مرد خواهیم انداخت:

کروموزوم‌ها

به‌طور طبیعی، هر انسانی دارای 22 جفت کروموزوم غیرجنسی و یک جفت کروموزوم جنسی است. یک زن به طور طبیعی دو کروموزوم X دارد و یک مرد دارای یک کروموزم X و یک کروموزم Y است. این جنسیت زیست‌شناختی ماست که از ترکیب اسپرم (سلول تولید مثلی مردانه) و تخمک (سلول تولید مثلی زنانه) شکل می‌گیرد. 22 جفت از این کروموزوم‌ها با یکدیگر همتا هستند به این معنا که دو کروموزوم از یک جفت، مانند یکدیگر و همسان هستند که اصطلاحا به آنها کروموزوم‌های غیرجنسی گفته می‌شود و در مردان و زنان یکسان است اما یک جفت کروموزوم که به آن کروموزوم جنسی گفته می‌شود، در زنان و مردان متفاوت است و زن یا مرد بودن را از لحاظ بیولوژیکی تعیین می‌کنند. اگر یک تخمک با اسپرمی که کروموزوم Y دارد، بارور شود، نوزاد با جنسیت مذکر و اگر تخمک با اسپرمی با بار کروموزومی X، بارور شود، نوزاد مونث خواهد بود. دو کروموزوم X برای رشد و تحول اندام‌های درونی و بیرونی زنانه، ضروری هستند. کروموزوم Y باعث شکل‌گیری اندام‌های مردانه خواهد شد.

تحقیقات نشان داده است ژن به‌خصوصی در کروموزوم Y، نقشی حیاتی در رشد و تحول اندام‌های جنسی مردانه دارد که با علامت اختصاری SRY شناخته می‌شود. براساس نتایج این تحقیقات، در زنان نیز یک یا چند ژن این وظیفه را بر عهده دارند. انتظار می‌رود نوزادی با جنسیت مذکر، دارای بیضه، اندام‌های درونی (مجرای ترشحی منی، کیسه منی و لوله‌های خروج یا انزال منی)، اندام‌های بیرونی (آلت مردانه و کیسه) باشد. به علاوه، نوزاد مذکر دارای هورمون جنسی آندروژن نیز است. در مقابل یک نوزاد با جنسیت مونث باید دارای تخمدان، اندام‌های درونی (لوله‌های رحم، رحم و اندام‌های داخلی مهبلی)، اندام‌های بیرونی (کلیتوریس، لب‌های درونی مهبل و لب‌های بیرونی مهبل) باشد. به علاوه نوزاد مونث دارای هورمون جنسی استروژن است.

هورمون‌ها

در کنار ترکیب‌های خاص کروموزوم‌ها، هورمون‌های جنسی نیز در شکل‌گیری هویت جنسی، نقش مهمی دارند. تخمدان دو نوع هورمون جنسی تولید می‌کند؛ استروژن‌ها و پروژسترون. از استروژن‌ها، مهم‌ترین هورمون که نقش بسیار مهمی در شکل‌گیری ویژگی‌های فیزیکی زنانه ایفا و چرخه قاعدگی را منظم می‌کند، «استرادیول» است. پروژسترون هم نقش مهمی از جهت زیستی ایفا و به منظم شدن چرخه قاعدگی و آمادگی برای بارداری کمک زیادی می‌کند. هورمون اصلی که بیضه‌ها تولید می‌کنند، هورمون‌های جنسی مردانه یا آندروژن‌هاست که مهم‌ترین آنها تستوسترون است و نقش بسیار مهمی در رشد ویژگی‌های فیزیکی مردانه و برانگیختگی جنسی در هر دو جنس دارد.

در هر دو جنس، غدد فوق‌کلیوی، هورمون‌های جنسی تولید می‌کنند که شامل مقدار کمی استروژن و میزان بیشتری آندروژن است. بعد از گذشت حدود 8 هفته از لقاح، هورمون‌های جنسی نقش مهم خود را در ایجاد تفاوت‌های جنسیتی شروع می‌کنند. در نوزاد مذکر، آندروژن ترشح و باعث رشد لوله‌های بیضه، کیسه بیضه و مجاری خروج منی می‌شود. در غیاب آندروژن، جنین شروع به ترشح هورمون‌های جنسی زنانه خواهد کرد و در نتیجه رحم، لوله‌های رحم و بخش‌های درونی مهبل شروع به رشد خواهند کرد. اندام‌های جنسی بیرونی نیز بر اساس الگویی مشابه رشد می‌کنند. در طول 6 هفته اول و تا زمانی که غدد جنسی شروع به ترشح هورمون‌های جنسی کنند، اندام‌های جنسی بیرونی در جنین مذکر یا مونث تفاوتی باهم ندارند. در اثر حضور یا غیاب تستوسترون است که اندام‌های جنسی مردانه یا زنانه ایجاد می‌شوند.

تفاوت‌های مغزی

علاوه بر هورمون‌ها و کروموزوم‌ها، بین زنان و مردان تفاوت‌هایی در ساختار و کارکرد مغز نیز وجود دارد؛ به‌طورکلی بین زن ومرد از نظر اندازه مغز تفاوت وجود دارد. در سن 6 سالگی، یعنی زمانی که مغز باید به اندازه یک فرد بزرگسال رشد کند، مغز مردان، حدود 15 درصد بزرگ‌تر از مغز زنان است. تحقیقات نشان می‌دهد این مساله ممکن است به دلیل تاثیر هورمون‌های جنسی مردانه باشد که باعث رشد سریع‌تر مغز پسران می‌شود. 3 تفاوت عمده دیگر شامل هیپوتالاموس، تفاوت در نیمکره‌های چپ و راست و جسم پینه‌ای است.

مطالعه‌ها نشان می‌دهد تفاوت در هیپوتالاموس زنان ومردان به حضور یا غیاب تستوسترون در پیش از تولد بستگی دارد. وجود نداشتن تستوسترون در زنان، باعث ایجاد حساسیت هیپوتالاموس نسبت به استروژن می‌شود و وجود آن در بدن مردان، باعث جلوگیری از ایجاد حساسیت نسبت به استروژن. در دوران بلوغ، این حساسیت نسبت به استروژن در زنان باعث آغاز چرخه قاعدگی و در مردان هیپوتالاموس غیرحساس به آندروژن مستقیم در تولید هورمون‌های جنسی نقش خواهد داشت.

یادگیری اجتماعی و هویت جنسی

نظریه‌های یادگیری اجتماعی معتقدند هویت جنسی، هم متاثر از زن یا مرد بودن زیست‌شناختی ماست، هم متاثر از الگوهای اجتماعی و فرهنگی که در دوران رشد و تحول اولیه وجود داشته‌اند.
والدین و به‌طور کلی تمام جامعه بزرگسالان براساس مفاهیم و اندیشه‌هایی که از قبل داشته‌اند، تفاوت‌هایی را بین دو جنس قائل بوده‌اند و براساس این عقاید و نظرها (درست یا غلط) با کودکانشان رفتار کرده‌اند و می‌کنند. از همان زمان تولد کودک، انتظارهای وابسته به نقش جنسی در زندگی کودک خود را نشان می‌دهد؛ انتخاب رنگ اتاق کودک، لباس‌ها، نوع اسباب‌بازی‌ها و... به‌علاوه، طرز تفکر والدین در مورد کودکشان کاملا متاثر از جنسیت وی نیز است. مثلا در مطالعه‌ای از والدین خواسته شد کودکان تازه به دنیا آمده خود را توصیف کنند.
والدینی که کودک پسر داشتند، وی را «قوی»، «فعال» و«جسور» توصیف می‌کردند و والدینی که کودک دختر داشتند، وی را «موجود لطیف» و «ظریف و شکننده» می‌دانستند بنابراین انتظارهایی که از جنسیت فیزیولوژیک کودک می‌رود، روی رفتارهای ما با کودک تاثیر می‌گذارد؛ مثلا از کودک پسرمان انتظار داریم وقتی زمین می‌خورد و زخمی می‌شود، گریه نکند و جسور و مستقل باشد. از کودک دختر نیز انتظار داریم مهربان، عاطفی و حمایت‌کننده باشد. تقریبا در سن 3 سالگی، هویت جنسی در بیشترکودکان به حالتی از تثبیت می‌رسد|سلامت|دکتر غلامحسین قائدی- روان‌پزشک، دانشیار دانشگاه شاهد و عضو گروه پژوهشی خانواده و سلامت جنسی)|