مصاحبه با یک «چینی‌بندزن‌»

جام جم سرا: قمرشاه مرادی، البته سمساری دارد ولی مهارت‌های چینی بندزنی را هم در جوانی آموخته و اگر مشتری داشته باشد؛ کارش را راه می‌اندازد. او می‌گوید: چینی بندزنی در نسل او مانده و پس از آنها این شغل هم از بین می‌رود. امروزه فراگیرشدن ظروف بلور و آرکوپال در منازل، چینی‌ را از رونق انداخته ولی با این حال برای تهیه جهیزیه عروس خانم حتما سرویس چینی جزو جدانشدنی از وسایل خریداری شده است.

وضع کاسبی چطور است؟ چندوقت یک‌بار چینی برای بندزدن نزدتان آورده می‌شود؟
اگر منظورتان از کاسبی، درآمدی است که از محل چینی بندزدن به‌دست می‌آید که اصلا تعریفی ندارد. قدیم‌ترها فقط با چینی بندزنی روزگارمان سپری می‌شد ولی الان اگر کار دیگری نداشته باشیم؛ نمی‌توانیم زندگی کنیم.
‌ منظورتان از قدیم‌ترها چه زمانی است؟
همان سال‌هایی که تازه این کار را آموخته بودم یعنی سال‌های دهه30، در گذشته بخش عمده‌ای از ظروف منازل مثل کاسه، بشقاب، قوری و... از جنس چینی بود. این‌چینی‌ها به تلنگری بند بود و در اثر ضربه‌ای می‌شکست. زنان خانه تکه‌های شکسته چینی را تا آمدن چینی بندزن نگه می‌داشتند. آن وقت‌ها مغازه‌ای نداشتیم. هر از چندگاهی به محله‌های مختلف می‌رفتیم و در مدت کوتاهی اهالی محل متوجه محل حضور ما می‌شدند و ظروف چینی را برای ترمیم به نزد چینی بندزن می‌آوردند.

‌ ابزار کارتان چیست؟
ابزار کار چینی بندزنی بسیار ساده است. کمان به‌عنوان اصلی‌ترین ابزار، در دسترس چینی بندزن قرار دارد. کمان هم از این بخش‌ها تشکیل می‌شود. قیف برنجی، الماس‌های ریز به اندازه یک‌دانه کریستال شکر که از مغازه‌های جواهر فروشی تهیه می‌شد و در قسمت انتهایی نوک قیف برنجی جاسازی می‌شد، تکه چوب به طول تقریبی 30سانتیمتر و قطر تقریبی یک سانتیمتر که از جنس بید تهیه می‌شد؛ چون چوب درخت بید حالت فنری دارد برای این منظور بهتر عمل می‌کند و نخ لحاف‌دوزی. به غیر از کمان هم چند وسیله دیگر لازم است. مفتول‌های آهنی و نرم به ضخامت حدود یک تا 1/5 میلیمتر، سندانی به نام گولاخلی که از سندان‌های حرفه مسگری است، چکش معمولی کوچک و چسب‌ها و خمیرهای بندزنی.
‌ این چسب‌ها با چسب‌های قطره‌ای فرق دارد؟
بله. معمولا از دو نوع چسب برای چینی بندزنی استفاده می‌شود. چسب‌های حیوانی مانند سریشم معمولی، سریشم ماهی، چسب پوست خرگوش، چسب سفیده تخم‌مرغ با آهک، چسب آلبومین خون، گلوتن و کازیین. و نوع دیگر چسب‌های گیاهی است که شامل سریش، شواز، کتیرا، صمغ عربی، گلوتن و نشاسته، عصاره ریوند از ریشه گیاه ریواس هستند.
البته در قدیم معروف‌ترین و پرمصرف‌ترین چسب در چینی بندزنی چسب حیوانی شامل «سفیده تخم‌مرغ با مقداری آهک» بوده که به زامیشگه معروف است. زامیشگه واژه روسی است و در فرهنگ لغت دکترمعین با عنوان زاماسکه، زامبوسکه و زاموسقه آمده است.

‌امروزه که دیگر نگه‌داشتن ظروف شکسته مرسوم نیست چقدر مشتری دارید؟
در کل سال شاید تعداد افرادی که برای بندزنی اینجا می‌آیند به تعداد انگشتان دست باشند. ظرف‌های بلور و حتی چینی‌های ارزان آنقدر در بازار زیاد شده که هر وقت ظرفی شکسته می‌شود خانواده‌ها می‌توانند بلافاصله ظروف جدید را جایگزین آن کنند.
‌ افرادی که به شما مراجعه می‌کنند از اقشار ضعیف هستند؟
برخی از آنها توان خرید ظروف جدید را ندارند و چینی‌های شکسته‌شان را دوباره استفاده می‌کنند اما بعضی دیگر هم هستند که چینی شکسته‌شان قیمتی است و به‌سادگی نمی‌توانند از شکستن آن چشم‌پوشی کنند. گاهی نیز افرادی مراجعه می‌کنند که ظرفشان اگرچه نفیس نیست اما به دلیل هدیه‌بودن و یا یادگاری‌بودن می‌خواهند آن را نزد خود نگه دارند.
و شامل جعبه یا همان میزکار، مته، کمان کوچک (ابزار محرک برای چرخاندن سرمته)، چسب مخصوص، تسمه‌های بسیار باریک و ظریف میش. چینی بندزن، چینی‌های شکسته را تحویل می‌گرفت و به مرور یک به یک با کمان و مته محل‌های مورد نظرش را سوراخ می‌کرد و تکه‌های شکسته را با چسب مخصوص چینی می‌چسباند و با بندهای کوچک فلزی (تسمه‌های فلزی باریک) ظروف را به هم وصل می‌کرد.|شرق