بیمارانی که فکر می‌کنند بیمارند

چند وقتی می‌شود این روال را در پیش گرفته و به همین دلیل با جواب آزمایش‌های متعدد، عکس‌ها و سونوگرافی‌های جورواجور و نظرات و پیشنهادهای مختلف، به پزشکان زیادی مراجعه کرده تا شاید یکی بتواند کمکش کند. او همه این زحمات و رنج‌ها را تحمل می‌کند، غافل از این که واقعا بیمار نیست و اصلا مشکلی در جسمش ندارد که تشخیص داده شود یا نشود. مساله این است که او باید به دنبال پیدا کردن عامل زمینه‌ساز این بیماری در روح و روانش باشد؛ مشکلی که در گروه اختلالات روانپزشکی جای می‌گیرد.

دکتر سیدهادی معتمدی، روانپزشک در گفت‌وگو با جام‌جم درباره این اختلال چنین توضیح می‌دهد: در علم روانپزشکی، بیماری هیپوکندریا یا اختلال خود بیمار انگاری از انواع بیماری‌هایی به حساب می‌آید که فرد با وجود برخورداری از سلامت جسمی، همچنان خود را بیمار می‌داند.

دکتر معتمدی با بیان این مطلب یادآور می‌شود: این بیماری به نوعی ریشه در وسواس و افسردگی دارد.

چه کسانی در معرض خطرند؟

تصور کنید یک روز با احساس سردردی شدید از خواب بیدار می‌شوید. مسلما اولین فکری که به ذهن‌تان می‌رسد این است که خوب نخوابیده‌اید و خستگی و بدخوابی باعث سردرد شده، شاید هم عامل ساده دیگری را در بروز این درد موثر بدانید، چون سردرد از آن مشکلاتی است که می‌تواند علل متعددی داشته باشد. بعضی از افراد هم به محض روبه‌رو شدن با همین درد و ناراحتی همه‌گیر، آن را به مشکلات و بیماری‌هایی بسیار جدی مانند احتمال وجود غده‌ای در مغز یا بروز سرطان ارتباط می‌دهند.

اغلب این اشخاص به گفته دکتر معتمدی، کسانی هستند که یا میان دوستان و اطرافیان‌شان با بیمار سختی مواجه بوده‌اند و شخصی را با این علائم دیده‌اند که این موضوع موجب نگرانی‌شان شده است یا در دوران کودکی در مورد بیماری خاصی صحبت و سخن زیاد شنیده و بر آن تمرکز کرده‌اند.

علاوه بر این موارد، خانواده‌های وسواسی و حساس هم در میان صحبت‌ها و با نوع عملکردشان می‌توانند چنین حسی را در وجود فرزندان‌شان ایجاد کرده و پرورش دهند.

آن طور که این روانپزشک می‌گوید: این بیماری در هر دو گروه مردان و زنان مشاهده می‌شود، ولی احتمال بروز آن میان خانم‌ها کمی بیشتر از آقایان است. همچنین در سنین جوانی و میانسالی، افراد بیشتر با این مشکل روبه‌رو خواهند شد و با آن دست و پنجه نرم خواهند کرد.

نوع بیماری براساس شرایط انتخاب می‌شود

کسانی که دچار چنین اختلالی می‌شوند، معمولا با علائم جزئی و گاه بی‌اهمیت، به بیماری‌های جدی و مهم فکر می‌کنند. برای همین، یک روز به فکر سرطان می‌افتند و روز دیگر نگران ابتلا به هپاتیت هستند؛ بعضی وقت‌ها هم سراغ انواع تومورها می‌روند و خلاصه حسابی برای خودشان نسخه می‌پیچند.

دکتر معتمدی با اشاره به این که افراد مبتلا به چنین اختلالی، متناسب با شرایط روز به بیمار‌ی‌های متفاوت فکر می‌کنند، یادآور می‌شود: زمانی که در جامعه در مورد بیماری خاصی مانند ام‌اس بیش از پیش صحبت می‌شود و در مورد این بیماری تبلیغات زیادی انجام می‌گیرد، چنین افرادی بیش از آنچه باید به این بیماری فکر می‌کنند یا وقتی یکی از اطرافیان یا آشنایان به بیماری‌ای مبتلا می‌شود، چنین مشکلی بسیار فراتر از واقعیت به چشم‌شان خواهد آمد.

این روانپزشک می‌افزاید: زمینه بروز این اختلال در افسردگی یا وسواس نهفته است و بر همین اساس، خودبیمار انگاری تقریبا درمان‌های مشابهی با افسردگی و وسواس دارد.

این بیماران درمان می‌شوند

نکته مهم در مورد این اختلال آن است که بعضی افراد، هیچ تلاشی برای تغییر وضعیت خود نمی‌کنند و با این طرز فکر که اختلال خود بیمار انگاری، درمانی ندارد خودشان را از درمان محروم می‌کنند. در صورتی که به گفته دکتر معتمدی، مشکل اغلب این افراد قابل درمان است و اگر به روانپزشک مراجعه کنند می‌توانند زندگی‌ای طبیعی داشته باشند.

وی ادامه می‌دهد: خیلی طبیعی و البته لازم است که اگر مشکل جسمی خاصی برای هر فردی پیش بیاید یا نشانه‌ای از یک بیماری در بدنش وجود داشته باشد، برای تشخیص و درمان بموقع به پزشک مراجعه کند، اما کسانی که به این اختلال دچار می‌شوند، فقط به بیماری‌های مهم و جدی فکر می‌کنند. اینها با دیدن کوچک‌ترین تغییری در جسم‌شان به یاد بیماری‌های سخت و اغلب غیرقابل درمان می‌افتند.

وی با تاکید بر این که هزاران علت مختلف برای بروز یک بیماری وجود دارد و عوامل متعددی می‌تواند زمینه‌ساز ابتلا به بیماری شود، توضیح می‌دهد: کسانی که از اختلال خودبیمار انگاری رنج می‌برند، معمولا از نظر شناختی مشکل دارند و هر موضوعی را خیلی جدی‌تر و بزرگ‌تر از واقعیت می‌بینند و نشان می‌دهند.

این روانپزشک با بیان این که در 99 درصد موارد، این افکار بیهوده است و فقط فرد را نگران می‌کند، خاطرنشان می‌کند: با استفاده از درمان‌های دارویی، روان درمانی، درمان‌های حمایتی و اطمینان بخشی به این گروه از افراد می‌توانیم این مشکل را برطرف کنیم که البته گاهی بر اثر یک هیجان، استرس یا اتفاق خاصی که در زندگی پیش می‌آید، چنین اختلالی عود می‌کند، ولی دیگر خیلی پایدار نخواهد بود و در اغلب موارد، چنین افرادی پس از درمان مشکلی نخواهند داشت.

نیلوفر اسعدی‌بیگی / گروه سلامت