بیمارستان​هایی شبیه مسافرخانه

جام جم سرا: کفپوش کهنه بیمارستان، آدم را یاد فیلم‌های جنگ جهانی اول می‌اندازد و درهای قدیمی اتاق‌ها هم دیگر رسما رنگ و رویشان رفته است.

در فضای هر اتاق، هشت تخت کهنه و زهوار در رفته کنار هم چیده شده و در کنار برخی تخت‌ها، حتی امکانات اولیه‌ای مثل پایه سرم وجود ندارد. بماند که پتوها و روکش‌ها هم تعریف چندانی ندارد و ظاهرش نشان می‌دهد که مدت‌هاست تعویض نشده است.

گویی تنها کار مفیدی که تازه انجام شده، رنگ‌زدن اتاق‌هاست که آن هم با بدسلیقگی تمام انجام شده و حتی برای تغییر روحیه بیمار هم که شده، از رنگ‌های شاد و گرم استفاده نکرده‌اند.

سیستم سرمایشی و گرمایشی اتاق‌های بیمارستان هم که انگار فقط یک نسل با دوران هیزم و آتش فاصله دارد و پکیج‌های بیمارستان، رسما متعلق به چند دهه قبل است.

اینها فقط چند تصویر کوتاه از مشکلات هتلینگ یکی از بیمارستان‌های کشور است که نمی‌خواهیم اسمش را بیاوریم، ولی احتمالا شما هم بارها و بارها، نمونه این تصویرها را در بیمارستان‌های شهرتان دیده‌اید.

البته هنوز عده‌ای معتقدند که کار بیمارستان، مداوای بیمار است و اگر این کار را خوب انجام دهد، دیگر مهم نیست که مداوا در چه فضای فیزیکی انجام شده است، اما در دنیای پزشکی امروز گفته می‌شود که رابطه مستقیمی بین ظاهر بیمارستان و نحوه درمان بیمار وجود دارد.

شما تصور کنید وقتی بیمار با دیدن ظاهر به هم‌ریخته بیمارستان، افسرده‌تر می‌شود یا به دلیل کیفیت پایین غذا، بهداشت پایین، کمبود پرستار یا تجهیزات و امکانات بیمارستانی، حالش بدتر از قبل می‌شود، در این حالت است که دیگر نمی‌شود بگوییم ظاهر و امکانات بیمارستان، تاثیری در روند درمان بیمار ندارد.

این روزها بسیاری از بیماران از خدمات غیردرمانی بیمارستان‌ها ـ بخصوص بیمارستان‌های دولتی ـ رضایت ندارند و نمای ظاهری بسیاری از مراکز درمانی در کشور به شکلی است که واقعا نمی‌شود اسمش را بیمارستان گذاشت.

به همه این امکانات حداقلی که باید در بیمارستان وجود داشته باشد و در صورت نبود این امکانات غیردرمانی، فرآیند درمان نیز مختل می‌شود، خدمات هتلینگ بیمارستانی می‌گویند.

مشکل فقط ظاهر بیمارستان نیست

اگر خدمات هتلینگ در بیمارستان‌ها ارتقا پیدا کند، هم بیمار و خانواده‌اش مراحل درمان را راحت‌تر و با رضایت بیشتر طی می‌کنند و هم احتمال ابتلا به یک بیماری جدید در خود محیط بیمارستان، کاهش پیدا می‌کند، اما در بسیاری از بیمارستان‌های دولتی، به خدمات هتلینگ به دید خدمات غیرضروری نگاه می‌کنند و همین مشکل باعث شده که ظاهر بسیاری از بیمارستان‌های دولتی در شأن بیماران نباشد.

دکتر اسماعیل ایدنی، رئیس شورای عالی نظام پزشکی کشور نیز در گفت‌وگو با جام‌جم معتقد است: بسیاری از بیمارستان‌های دولتی کشور، قدمت زیادی دارند و به بازسازی و نوسازی نیاز دارند.

به باور ایدنی، باید وضع اتاق بیمار، سرویس‌های بهداشتی، تخت بیمار، تغذیه او، میزها و صندلی‌ها، ظاهر بیمارستان، بنای ساختمان، سیستم سرمایشی و گرمایشی، وسایل کمک توانبخشی مثل عصا و ویلچر و حتی شکل پرده اتاق‌ها در بیمارستان‌های دولتی، هم از نظر کمی و هم از نظر کیفی ارتقا پیدا کند تا فضای آرامبخش‌تری برای درمان بیماران بستری به وجود بیاید.

اما شکل و ظاهر بیمارستان و تجهیزات آن، فقط یک بخش مهم از خدمات هتلینگ است. نباید فراموش کنیم که برای ارائه خدمات و در اختیار قرار دادن امکانات برای بیمار، به نیروی انسانی مجرب و کارکشته نیاز داریم. یعنی نمی‌شود انتظار داشته باشیم که بدون نیروی انسانی کافی، خدمات هتلینگ در بیمارستان‌ها بهتر از وضع فعلی شود و بالاخره باید افرادی در بیمارستان وجود داشته باشند که خدمات بیمارستان را در اختیار بیمار قرار بدهند.

با وجود اهمیت این بخش از خدمات هتلینگ، رئیس شورای عالی نظام پزشکی کشور، تاکید می‌کند: یکی از عمده مشکلات بیمارستان‌های کشور، کمبود نیروی انسانی مورد نیاز است که همین مساله، خدمات هتلینگ بیمارستان‌ها را با ضعف اساسی مواجه کرده است.

جذب هزاران نیروی غیرمتخصص در حوزه نظام سلامت، مشکلی است که به گفته ایدنی، کار را برای جذب نیروهای جدید و متخصص، سخت‌تر کرده است. به گفته این مقام مسئول، به‌جای آن که برای رفع مشکل کمبود نیروی انسانی در بیمارستان‌ها و ارتقای خدمات هتلینگ، نیروهای مرتبط با نظام سلامت جذب شوند، طی هشت سال گذشته، افرادی در نظام سلامت استخدام شده‌اند که هیچ ارتباط تخصصی بین کار آنها و کار بهداشت و درمان وجود ندارد.

در نتیجه این اقدام‌های نسنجیده، هم اکنون با کمبود نیروهای مرتبط با نظام سلامت در بیمارستان‌ها و از آن طرف با تجمع نیروهای غیرمرتبط با نظام سلامت روبه‌رو هستیم؛ همین وضع افراط و تفریط، باعث شده که خدمات هتلینگ در بیمارستان‌ها از کمبود نیروی ماهر نیز رنج ببرد.

وزارت بهداشت: اوضاع بهتر می‌شود

اوضاع هتلینگ در بسیاری از بیمارستان‌های دولتی به حدی ناامیدکننده است که هیچ مسئولی نمی‌تواند منکر وضع نامناسب فعلی باشد.

احمد تارا، مدیرکل دفتر مدیریت بیمارستانی و تعالی خدمات بالینی وزارت بهداشت است که مسئولیت مستقیم بهبود هتلینگ بیمارستان‌ها در طرح تحول سلامت را به عهده دارد.

این مقام مسئول نیز در گفت‌وگو با جام‌جم، کاستی‌های هتلینگ بیمارستان‌ها را قبول دارد و از برنامه‌هایی صحبت می‌کند که قرار است این وزارتخانه برای ارتقای هتلینگ بیمارستان‌ها انجام دهد. در همین راستا، چندی پیش وزیر بهداشت نیز از آغاز نظارت بر هتلینگ بیمارستان‌ها از ابتدای مهر امسال، خبر داد.

به گفته تارا، در فاز اول ارتقای هتلینگ بیمارستان‌های دولتی، حدود صد میلیارد تومان اعتبار اختصاص داده شده و وی امیدوار است که بتواند با همین بودجه، اوضاع هتلینگ بیمارستان‌ها را سروسامانی بدهد.

این وزارتخانه در اولین اقدام خود، بیمارستان‌های دولتی کشور را به سه دسته «سه ستاره»، «چهار ستاره» و «پنج ستاره» تقسیم‌بندی کرده است.

در این تعریف، بیمارستان‌های سه ستاره به مراکز درمانی گفته می‌شود که حداقل‌های امکانات هتلینگ بیمارستانی را داراست و پنج ستاره‌ها هم نه از جهت نیروی انسانی و نه از جهت ظاهر و امکانات، مشکل خاصی ندارند. چهار ستاره‌ها هم که وضعی بینابین سه ستاره و پنج ستاره دارند و بیمارستان‌هایی را شامل می‌شوند که هتلینگ آنها، وضع متوسطی دارد.

جالب‌ترین بخش قضیه اینجاست که تارا می‌گوید: بیش از 30 درصد بیمارستان‌های کشور حتی استاندارد سه ستاره هم ندارند و به همین دلیل، در اولین گام می‌خواهیم که این گروه از بیمارستان‌ها را به استاندارد سه ستاره برسانیم.

نقطه ایده‌آلی که مدنظر این مقام مسئول است، شرایطی است که تا پایان سال، سطح هتلینگ هیچ بیمارستانی زیر سه ستاره نباشد و تارا امیدوار است که تا پایان امسال، حداقل 40 تا 50 درصد بیمارستان‌های کشور، دارای استاندارد چهار ستاره باشند.

مناقصه برای خرید تخت‌های بیمارستانی نو و تعمیرات فیزیکی بناهای برخی بیمارستان‌ها، اولین گام‌هایی است که وزارت بهداشت برای ارتقای هتلینگ بیمارستان‌ها برداشته و با این حساب باید تا پایان سال منتظر بود و دید که آیا بیمارستان‌های بی‌ستاره کشور، تا پایان سال 93 حداقل سه ستاره می‌شوند یا خیر؟

تشویق و تنبیه فراموش نشود

یکی از نقدهای اساسی که کارشناسان نظام سلامت بارها مطرح کرده‌اند، وضع ناعادلانه توزیع اعتبار هتلینگ بین بیمارستان‌های مختلف است. یعنی هم اکنون بودجه هتلینگ بین بیمارستان‌های کشور، به شکل عادلانه‌ای توزیع نمی‌شود.

شرایط فعلی به گونه‌ای است که مثلا اگر یک بیمارستان، غذای با کیفیتی در اختیار بیمار قرار دهد ولی بیمارستانی دیگر، غذای بی‌کیفیتی به بیمار بدهد، این مساله در توزیع اعتبارات هتلینگ مدنظر قرار نمی‌گیرد و به بیان ساده‌تر، انگار نه انگار که یک بیمارستان، کار درستی انجام می‌دهد و بیمارستانی دیگر، کم کاری می‌کند.

همین موضوع باعث می‌شود در بلندمدت، بیمارستان‌های دولتی نسبت به ارتقای هتلینگ بیمارستان‌ها، انگیزه چندانی نداشته باشند، چون بسیاری از کارهای آنها در زمینه ارتقای هتلینگ، لحاظ نمی‌شود و در حقیقت، خوب یا بد بودن خدمات هتلینگ بیمارستان‌ها، رابطه​ای به بودجه هتلینگ آنها ندارد.

حالا مدیرکل دفتر مدیریت بیمارستانی و تعالی خدمات بالینی وزارت بهداشت، تاکید دارد از این به بعد، توزیع اعتبارات هتلینگ بین بیمارستان‌های کشور، شکل رقابتی به خود می‌گیرد و توزیع این اعتبارات، به وضع فعلی هتلینگ بیمارستان‌ها، ارتباط مستقیم دارد.

یعنی از این پس، اگر بیمارستانی تلاش کند که خدمات هتلینگ را ارتقا بدهد، آن بیمارستان تشویق می‌شود و اعتبارات بهتری در اختیارش قرار می‌گیرد، اما اگر بیمارستانی نتواند اعتبارات هتلینگ را به درستی مدیریت کند، مسئول آن بیمارستان باید نسبت به کار خود پاسخگو باشد.

پیگیری این رویکرد تشویق و تنبیه، حداقل فایده‌اش این است که مسئولان بیمارستان‌ها به اهمیت هتلینگ پی می‌برند و متوجه می‌شوند که هم برای مسئولان وزارت بهداشت و هم برای بیماران مهم است که بیمار در بیمارستانی تمیز و شیک درمان شود یا حداقل در مریض‌خانه‌های کشور، مریض‌تر به خانه‌اش فرستاده نشود.

امین جلالوند / گروه جامعه