پیشگیری از ابتلا به ابولا

ترس ناشی از ابتلا به ویروس کشنده ابولا این روز‌ها خیلی قوت گرفته است. شاید دلیل این نگرانی دامنه‌دار شدن هرچه بیشتر بحران ابولا و نبود راه‌حل درمانی قطعی است.

کد خبر: ۷۳۰۲۵۰

جام جم سرا: اژدهای برخاسته از رودخانه ابولا در شمال کنگو، به‌سرعت مرز‌ها را طی میکند، خبرهای پخش سریع این ویروس، ابتلای یک پرستار اسپانیایی باوجود به کار بستن تمام تمهیدات ایمنی، مرگ یک لیبریایی مبتلا به ابولا در تگزاس و هشدار سازمان بهداشت جهانی درخصوص احتمال گسترش ابولا در شرق آسیا همه ازجمله مواردی است که ابولا، طاعون هزاره سوم، با نرخ تلفات بالغ بر 90 درصد را همچنان در صدر اخبار جهان نگاه داشته است .

سوال‌ها درباره ابولا متعدد است، اما شاید ساده‌ترین پرسش در این زمینه نحوه پیشگیری از ابولا باشد که در این مبحث به آن اشاره خواهد شد.

 از توهمات تا امکانات

تاکنون مراکز عملیاتی اضطراری متعددی به منظور مقابله با ابولا در سراسر جهان شکل گرفته است. حتی چندی پیش شورای امنیت نیز در نشستی اضطراری طرح مقابله با ویروس ابولا را بررسی کرد. مساله اساسی اینجاست که نحوه انتقال این ویروس کشنده که باعث خونریزی داخلی و خارجی در بدن می‌‌شود، باوجود شناخت ابتدایی، هنوز تاحدودی مشخص نیست؛ چنان‌که نمونه بارز آن ابتلای پرستار اسپانیایی است که ظاهرا با وجود رعایت تمام اصول بهداشتی باز هم به بیماری مبتلا شده است. تا چندی پیش، متخصصان می‌پنداشتند ویروس ابولا به اندازه ویروس‌های شایعی نظیر سرماخوردگی، آنفلوآنزا و سرخک مسری نیست، اما قدرت بالای این ویروس در انتقال به دیگران غافلگیرکننده است . ویروس از طریق تماس با پوست یا مایعات بدن حیوانات بیمار همچون میمون، شامپانزه و خفاش‌های میوه‌خوار به بدن انسان منتقل می‌شود و سپس از همین طریق از انسانی به انسان دیگر.

پزشکان، پرستاران و کسانی که درگذشتگان مبتلا به این ویروس را دفن می‌‌کنند، بدون تردید در صف اول افراد آسیب‌پذیر قرار دارند، اما در هر صورت تماس سوزن یا سطوح آلوده به این ویروس نیز ممکن است باعث انتقال سریع آن شود. بسیاری از پژوهشگران هنوز باور دارند که ویروس ابولا از طریق هوا، آب و غذا منتقل نمی‌شود.

پیشگیری گام به گام

از آنجا که واکسن ابولا در مرحله آزمایش روی انسان قرار دارد، تنها راه مقابله با این بیماری، در شرایط کنونی، اتخاذ ساده‌ترین راه‌های پیشگیرانه است، بخصوص در مواردی که مقصد مسافران کشورهای کانون ابولاست. اجتناب از سفرهای غیرضروری به کشورهای آفریقایی درگیر با این بحران یکی از راه‌های پیشگیری است، اما در هر صورت به کاربستن تدابیر ساده از سوی مسافران نیز اجتناب‌ناپذیر خواهد بود. آژانس بهداشت عمومی کانادا در وبگاه رسمی خود بهچندمورد از ساده‌ترین راه‌های پیشگیری از این بیماری اشاره کرده که عبارتند از: اجتناب از تماس مستقیم با خون، بزاق، ترشحات قی شده، ادرار و سایر مایعات بدن کسانی که به این بیماری یا هر نوع بیماری مشکوک و ناشناخته دیگر مبتلا هستند. چرا که تماس مستقیم با بدن جان‌سپردگان این بیماری یا بیماری‌های ناشناخته دیگر بخصوص در کشورهای کانون ابولا، خطر جدی ابتلا به بیماری را در پی خواهد داشت. علاوه بر این، نباید با هیچ‌کدام از تجهیزات پزشکی ازجمله سوزن آلوده به خون یا دیگر وسایل آلوده به مایعات بدن این بیماران تماس حاصل شود. تمام افرادی که دلسوزانه با این بیماران همدردی کرده و از آنها مراقبت می‌‌کنند، تحت سختگیرانه‌ترین شرایط امنیتی ـ بهداشتی هستند. استفاده از لباسهای کاملا پوشیده و سرتاسری ایزوله، ماسک، عینک‌های مخصوص و دستکش تنها بخشی از تدابیر امنیتی ـ بهداشتی است. مرکز پیشگیری و کنترل بیماری‌های آمریکا نیز به کسانی که به مناطق بحران‌خیز این بیماری سفر می‌‌کنند، توصیه کرده تدابیر بهداشتی ازجمله شست‌وشوی دست با صابون و ضدعفونی دائم با الکل را فراموش نکنند و با هیچ‌کدام از لوازم ازجمله لباس، ملحفه، لوازم بهداشتی و درمانی مبتلایان احتمالی به بیماری تماس نداشته باشند. مسافران باید به مدت 21 روز پس از بازگشت از سفر وضعیت سلامت خود را به طور دائم کنترل کنند و به محض مشاهده کوچک‌ترین عوارض ابتلا (نظیر ضعف شدید، تب ناگهانی، درد ماهیچه، سردرد و زخم گلو) سریع با پزشک مشورت کنند.

پرهیز از تماس مستقیم با ناقلان احتمالی ابولا

پرهیز از تماس مستقیم با حیوانات وحشی ازجمله شامپانزه‌ها، گوریل‌ها، میمون‌ها، آنتلوپ‌های جنگلی، خوک‌ها، خارپشت‌ها، تشی‌‌ها و خفاش‌های میوه‌خوار که پتانسیل حمل این ویروس را دارند، یکی دیگر از راه‌های پیشگیری است. مایعات بدن ازجمله خون و ترشحات بزاقی این حیوانات اگر ناقل ویروس ابولا باشند، بیماری را به انسان منتقل می‌کنند. لازم به ذکر است که پرهیز از تماس مستقیم انسان با این حیوانات، به‌هیچ‌وجه به معنای کشتار یا تعدی یا آزار آنها نیست.

شناخت بیماری؛ بهترین راه پیشگیری

سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده مهار صحیح این بحران مستلزم مدیریت، نظارت، پایش مستمر، بهره‌گیری از سرویس‌ها و خدمات آزمایشگاهی مدرن، تبادل اطلاعات صحیح در میان اقشار جامعه، توجه و مشارکت جمعی است. این سازمان سه راهکار اساسی را برای مهار این بیماری پیشنهاد کرده: نخست، کاهش خطر انتقال از حیات‌وحش به انسان. چنانچه اشاره شد، تماس مستقیم با میمون‌ها و خفاش‌های میوه‌خوار ممکن است خطرساز باشد. لازم به یادآوری است که گوشت و خون این حیوانات نیز در صورت آلوده بودن به ویروس ابولا بسیار خطرناک است. دوم، کاهش خطر انتقال از انسان به انسان که پیشتر به برخی از ساده‌ترین پیشنهادها در این مورد اشاره کردیم . سوم به کار بستن اقدامات پیشگیرانه شامل شناسایی کسانی که احتمال ابتلا به بیماری را دارند، مسئولیت‌پذیری بیماران و مراجعه سریع به پزشک به محض رویت کوچک‌ترین علائم و نشانه‌های بیماری بخصوص پس از بازگشت از کانون‌های بحران، قرنطینه افرادی که به بیماری مبتلا شده‌اند، تدفین مطابق ضوابط درگذشتگان و مهم‌تر از همه حفظ بهداشت همگانی به منظور تبعیت از حداقل استانداردها.

تشخیص ابولا

تشخیص بیماری ابولا از دیگر بیماری‌های عفونی و واگیردار نظیر مالاریا، تیفوئید و مننژیت کمی دشوارتر است. تائید این‌که آیا نشانه‌‌ها و عوارض بیماری ناشی از ویروس ابولا است، اغلب با انجام مجموعه‌ای آزمایش‌های خاص میسر خواهد شد. ایزوله‌سازی ویروس از طریق کشت سلولی، میکروسکوپ الکترونی، آزمایشهای خنثی‌سازی سرم، آزمایش‌های تشخیص آنتی‌ژن، تست الیزا یا همان آزمایش استاندارد برای کشف ویروس در خون و تست واکنش نسخه‌برداری برعکس زنجیره پلیمر ازجمله روش‌های تائید ابتلا به این نوع بیماری است.

چنانکه اشاره شد در حال حاضر واکسن مجوزداری برای ابولا در بازار موجود نیست، اما دو نمونه واکسن پیشنهادی که ظاهرا پتانسیل ایمنی بالایی نیز دارد در مراحل آزمایش روی انسان است. (ضمیمه سیب)