بگو: «مااا... مااان»!

به همین دلیل زمانی که کودک شروع به تولید صداهایی بی‌معنی می‌کند، والدین بشدت ذوق زده می‌شوند و فرزندشان را تشویق می‌کنند تا کلمات ساده‌ای مثل مامان، بابا و... را تکرار کند. حالا شاید این پرسش برایتان مطرح شود که آیا به حرف افتادن کودک سن خاصی دارد؟ اگر کودکی دیر شروع به حرف زدن کند، چه کار باید کرد؟ اصلا چطور متوجه شویم تاخیر در حرف زدن کودک طبیعی نیست؟

شاید باور نکنید، اما بچه‌ها حرف زدن را از همان بدو تولد شروع می‌کنند. البته این به معنی بیان دقیق کلمات نیست، اما نوع گریه شیرخوار مفهوم خاصی دارد و مادر بتدریج متوجه می‌شود که هر گریه کودک به چه معناست؛ دلیل آن گرسنگی است، کودک دل درد دارد یا این که پوشکش باید عوض شود.

الهام عباسلو، کارشناس ارشد گفتاردرمانی در گفت‌وگو با جام‌جم می‌گوید: بچه‌ها معمولا از شش ماهگی به بعد استفاده از کلمات تک‌سیلابی مثل دا، با، ما، قا و... را شروع می‌کنند که گاهی هیچ مفهوم خاصی ندارد و گاهی هم برای به کار بردن یک اسم خاص مورد استفاده قرار می‌گیرد. بین هشت تا ده ماهگی کودک می‌تواند از کلمات دو سیلابی مثل ماما، بابا، دادا و... استفاده کند، اما لزوما همه این کلمات به کار برده شده از سوی او معانی مشخصی ندارند. از 11 ماهگی تا یک سالگی انتظار می‌رود کودک کلماتی مثل ماما و بابا را با مفهوم مشخصی ادا کند و از یک سالگی به بعد، کلمات مامان و بابا باید به صورت اختصاصی برای پدر و مادر استفاده شود.

بچه‌ها چه زمانی شروع به جمله‌سازی می‌کنند؟

معمولا بچه‌ها تا 18 ماهگی می‌توانند شش تا هشت کلمه ادا ‌کنند و از 18 ماهگی به بعد دامنه لغات آنها بیشتر می‌شود به طوری که تا دو سالگی به 30 تا 50 کلمه می‌رسد، اما این در حالی است که اغلب آنها قادر به جمله‌سازی نیستند. به گفته عباسلو از دو سالگی به بعد استفاده از جملات دو کلمه‌ای شروع می‌شود و کودک در سه سالگی براحتی جملات سه تا چهار کلمه‌ای هرچند با بیان کودکانه می‌سازد و حرف زدنش هم بمراتب روان‌تر و قابل فهم‌تر خواهد بود. به طور کلی این روند در بیشتر بچه‌ها دیده می‌شود، اما یک قانون مشخص و از قبل نوشته شده نیست، چراکه در برخی خانواده‌ها کودک با تاخیر شروع به حرف زدن می‌کند و در برخی خانواده‌ها زود به حرف افتادن کودک باعث تعجب اطرافیان می‌شود. شاید جالب باشد بدانید کودکانی که در خانواده‌های پرجمعیت زندگی می‌کنند و خواهر یا برادر دارند، زودتر شروع به حرف‌زدن می‌کنند، اما بچه‌های تک‌فرزند که در خانواده‌های کم‌جمعیت زندگی می‌کنند، دیرتر به حرف می‌افتند.

آیا دخترها زودتر حرف می‌زنند؟

یکی از باورهای شایع در خانواده‌های ایرانی این است که دخترها زودتر از پسرها شروع به حرف زدن می‌کنند. به گفته عباسلو این باور تا حدی درست است، چون مهارت‌های زبانی در دخترها قوی‌تر از پسرهاست، اما در مورد همه بچه‌ها صادق نیست. پس خانواده‌ها نباید بچه‌ها را با هم مقایسه کنند و انتظار داشته باشند دخترشان زودتر به حرف زدن بیفتد.

معمولا تاخیر در حرف‌زدن تا سه سالگی طبیعی است و والدین نباید نگران شوند، اما در صورتی که کودک بعد از این سن شروع به حرف زدن نکرد، در بیان کلمات و جمله‌سازی با مشکل مواجه بود، لکنت زبان داشت یا برخی کلمات را مدام تکرار می‌کرد باید حتما به متخصص اطفال، روانپزشک یا روان‌شناس کودک و گفتاردرمانگر مراجعه کرد، چون این تاخیر گفتاری می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد. به عنوان مثال در بعضی مواقع کودک به دلیل مشکلات شنوایی قادر به تکلم نیست. حتی در برخی اختلال‌های ‌شناختی مثل اوتیسم، تاخیر در حرف‌زدن یکی از نشانه‌های بیماری محسوب می‌شود.

باید بدانید کودکی که قدرت شناخت دارد و متوجه سوال‌های مادر و پدر یا روان‌درمانگر می‌شود و تلاش می‌کند به آن پاسخ دهد، دچار مشکل نیست، اما کودکی که قدرت شناخت ندارد و اصلا متوجه سوال نمی‌شود، ممکن است دچار مشکل باشد و تاخیر در حرف زدن او هم به دلیل همین مشکل است و باید مورد بررسی قرار بگیرد و بعد از مشخص شدن علت، درمان‌های لازم شروع شوند.

یک مشکل مهم

گاهی اوقات مشکل بچه‌ها دیر به حرف افتادن یا جمله‌سازی نیست، بلکه آنها بعضی حروف را هنگام حرف زدن حذف یا با حروف دیگری جایگزین می‌کنند؛ مثلا استفاده از «بییم بییون» به جای «بریم بیرون». بنابراین والدین متوجه می‌شوند که کودک قادر به تلفظ حرف «ر» نیست و به جای آن از حرف «ی» استفاده می‌کند. گاهی اوقات هم کودک در بیان واژه‌ها با مشکل مواجه است و به اصطلاح زبانش می‌گیرد، بخوبی قادر به تلفظ حروفی مثل «ز»، «س»، «ش» و... نیست و به باور عموم نوک زبانی صحبت می‌کند. در چنین شرایطی والدین حتما باید به مراکز گفتاردرمانی مراجعه کنند چون به کمک راهکارهای درمانی این مشکلات تا حد زیادی البته در سنین پایین قابل درمان است.

تخم کبوتر و زبان باز کردن کودک

یکی از باورهای نادرست بویژه در قدیمی‌ترها این است که دادن تخم کبوتر به کودک باعث به حرف افتادن او می‌شود یا مشکل لکنت زبان را درمان می‌کند. در حالی که اگر والدین آگاهی و اطلاعات خود را بالا ببرند و با مکانیسم صحبت کردن آشنایی داشته باشند از خوددرمانی‌های اینچنینی پرهیز می‌کنند و به فکر درمان‌های علمی می‌افتند. این روزها انواع و اقسام سی‌دی‌ها و دی‌وی‌دی‌های آموزشی در رسانه‌ها تبلیغ می‌شوند که تولیدکنندگانشان براین باورند استفاده از آنها باعث زود به حرف افتادن کودک و تقویت مهارت خواندن و نوشتن خواهد شد.

عباسلو معتقد است تکلم جزئی از رشد به حساب می‌آید که هم به ژنتیک کودک و هم به محیط او بستگی دارد. بنابراین نشان دادن تصاویر و گوش دادن به آهنگ و شعر به کودک کمک می‌کند ادای کلمات را زودتر شروع کند. البته نقش پدر و مادر را هم نباید نادیده گرفت چون والدینی که مدام با فرزندشان تمرین می‌کنند و از او می‌خواهند کلمات را تکرار کند، باعث می‌شوند کودک زودتر به حرف زدن بیفتد.

پریسا اصولی ‌‌/‌‌ جام‌جم