اگر ازدواجهای اینترنتی را تغییری بر ازدواجهای سنتی بگیریم، همه این مراحل درخصوص ازدواجهای اینترنتی نیز قابل پیگیری است، یعنی هم میتوان و باید دلایل رایج شدن ازدواجهای اینترنتی را بررسی کرد و هم واکنشهایی که جامعه نسبت به این امر داشته و دارد و تبعات آن را. اما مورد چهارم میماند تا آینده بتوان درباره آن قضاوت کرد و ببینیم ازدواجهای اینترنتی میتواند در کنار یا بدیلی برای ازدواجهای سنتی باشد یا خیر؟ لذا در ادامه این مطلب، سه بخش یاد شده، به اختصار میآیند.
چرایی رواج ازدواجهای اینترنتی
احتمالا میدانید یا شنیدهاید که نهاد ازدواج در طول تاریخ، چهار بار عوض شده است. ابتدا چند همسری زنان بوده و تکهمسری مردان، بعد چند همسری زنان و چند همسری مردان سپس به چند همسری مردان و تکهمسری زنان و در نهایت به تکهمسری مردان و تکهمسری زنان تبدیل شد. این تغییرات، فارغ از درستی یا نادرستیشان، از تناسب اشکال ازدواج با باورهای هر دوره نشان دارد. در دورههایی مردم، چندهمسری را انتخاب میکردند و در دورههایی دیگر، آن را قبیح تلقی کردند و به سمت تکهمسری رفتند. همین روند نیز در همه جا یکسان نبود، دستکم سرعت تغییرات در جاهای مختلف فرق میکند. چندهمسری در خیلی از کشورهای غربی به لحاظ قانونی ممنوع است. در خیلی از کشورهای آسیایی، منع قانونی ندارد، اما به لحاظ عرفی ممنوع است و در برخی کشورهای عربی، حتی به لحاظ عرفی هم ممنوع نیست و یک مرد میتواند بدون هیچ سرزنشی با چند همسر توامان، حتی در یک خانه زندگی کند و با همهشان در یک ماشین بنشیند و برای تفریح و خرید به خیابان و فروشگاه برود. همه این شواهد، از تناسب باورهای فرهنگی و مدل زندگی نشان دارد. ما که باور فرهنگیمان اینچنین نیست، وقتی به یک کشور عربی میرویم، از این رفتار مردان و زنان عرب تعجب میکنیم، اما خودشان، این موضوع را کاملا طبیعی میدانند و زنانشان هم احتمالا فکر نمیکنند حقی از آنها ضایع شده است. نتیجه اینکه میتوان مدلهای دیگری از ازدواج را متصور شد.
علاوه بر این، میتوان به عوامل اجتماعی این موضوع هم نگاهی گذرا داشت. طبیعی است وقتی فضای مجازی چنان گسترده میشود که بخش مهمی از زندگی واقعی امروزیها را به خود اختصاص میدهد، تغییراتی را هم در فرهنگها و باورهای پیشین به وجود میآورد. بخصوص در جامعه ما که میزان استفاده از اینترنت، قابل توجه است. آمارها نشان میدهد ایران با حدود 77 میلیون نفر جمعیت، با 43.2 درصد ضریب نفوذ، بیشترین میزان استفاده از اینترنت را در خاورمیانه به خود اختصاص داده است. بدیهی است وقتی این حجم از جامعه با فضای مجازی درگیر هستند، از فرهنگ حاکم بر آن نیز بینصیب نباشند.
فضای مجازی، فرهنگ خاص خود را دارد و در این میان نهاد ازدواج هم جان سالم از این تغییرات به در نخواهد برد. کم نیستند جوانانی که بیش از نیمی از وقت خود را در فضای مجازی سپری میکنند. با این حساب، ازدواج اینترنتی خیلی امر بعیدی نباید تلقی شود. بر همه اینها بیفزایید رواج روزافزون و شتابنده شبکههای اجتماعی در فضای مجازی که زمینه آشنایی و دوستی و عشقهای اینترنتی را هموارتر از گذشته کرده است. پیش از آن هم در چترومها این نوع آشناییها صورت میگرفت که با آمدن شبکههای اجتماعی جدیدتر مانند فیسبوک و توییتر، آنها به حاشیه رفتند.
واکنشها و مقاومتها
همانطور که ابتدا اشاره شد، هر امر جدیدی، همراه با واکنشها و احتمالا مقاومتهایی است و ازدواج اینترنتی از این قاعده مستثنا نیست. برای مشاهده مقاومتها در برابر این پدیده کافی است رجوع کنید به انبوه برنامههای تلویزیونی و سخنرانیها و مصاحبههای مختلفی که در نفی و ذم این نوع ازدواج انجام شده است. حتی همایشهایی با عنوان آسیبهای ازدواج اینترنتی در دانشگاهها برگزار میشود که مخالفت تمامعیار با این پدیده است.
نمونهای از این مقاومتها چنین است: «... در ازدواجهای اینترنتی و غیابی، گزینش صحیحی صورت نمیگیرد و افراد خیلی شتابزده و احساساتی برای این امر تصمیمگیری میکنند. این ازدواجها براساس سادهانگاری، خوشبینی و خیالبافی انجام میشود و باتوجه به اینکه دو طرف شناخت کافی از یکدیگر ندارند، پایان خوشی برای این ازدواجها نمیتوان متصور بود.» یا به صورت مشابه؛ «وقتی خانوادهها از فرزندان خود غافل شده و بدون داشتن شناخت کافی نسبت به دنیای اینترنت و فقط برای رفع تکلیف و رسیدن به کارهای خود (دنیاطلبی، چشم و همچشمی و...) اقدام به خرید کامپیوتر، اینترنت و ماهواره نمایند، خب نتیجهای غیر از این هم نباید انتظار داشته باشند...»
اما در برابر انبوهی از مخالفتها و مقاومتها، کارشناسانی هم هستند که اولا این پدیده را بهعنوان یک واقعیت قبول کردهاند و ثانیا در جهت رفع اشکالات آن هستند؛ یعنی نه طرد کلی و نه پذیرش تمامی آن. یعنی، پذیرش مشروط آن با رفع نقایص و مشکلاتش. البته این نوع مواجهه با پدیده ازدواج اینترنتی خیلی مواجهه رایجی نیست، ولی هستند کارشناسانی که معتقدند اگر ما بدون اشراف به فضای اینترنت صرفا از دریچه منع وارد شویم قطعا فرزندمان به شکل دیگری آسیب خواهد دید. اینترنت، واقعیت روز جامعه ماست و نمیتوانیم این واقعیت را انکار کنیم.
آثار و نتایج
درباره تبعات و نتایج رواج ازدواجهای اینترنتی، نظرات متفاوتی مطرح شده است که طبیعتا با مخالفت و موافقت پیشینی صاحبنظران بیارتباط نیست. به این معنا، آنها که از پیش، مخالف این پدیده هستند، بر آثار و نتایج منفی ازدواجهای اینترنتی تاکید دارند و آن را برجسته میکنند و آنها که این پدیده را لزوما و فینفسه، مذموم نمیدانند، به آثار مثبت ازدواجهای اینترنتی نیز نیمنگاهی دارند. گروه نخست با اتکا به آمار میگویند: دادههای آماری نشان میدهد ازدواجهای اینترنتی عامل اصلی 25 درصد طلاقها در کشور ایران است. در این ازدواجها به طور معمول طرفین نسبت به اخلاق و روحیات و محیط یکدیگر شناخت و آگاهی کمتری دارند و مدت زمان آشنایی قبل از ازدواج در آنان کوتاه یا هیچ است. اما گروه دوم چنین نگاه منفی کلیای به پدیده ازدواجهای اینترنتی ندارند، بلکه به آثار مثبت پدیده اشاره دارند و معتقدند «فضای مجازی مجال خوبی برای افرادی است که به دلایلی منزوی شدهاند و قادر به برقراری ارتباط اجتماعی صحیح نیستند. بسیاری از افراد در ارتباط چهره به چهره قادر به ارائه پرسشهای خود نیستند از همینرو فضای مجازی در این زمینه نیز راهگشاست. البته این نقاط مثبت به دلیل بیبرنامگی و نبود مدیریت به نقطه ضعف تبدیل شده است.» (حجتالاسلام سالاریفر، عضو هیات علمی و گروه روانشناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه)
به هر ترتیب، ازدواجهای اینترنتی، چه کارشناسان موافق آن باشند، چه مخالف آن، چه والدین بپذیرند و چه نفیاش کنند، در میان جوانان رایج و شایع شده است. این تغییر را باید باور کرد. چه دلایل و عوامل به وجود آمدن آن منطقی و مقبول باشد، چه نباشد، چه مقاومت کنیم و چه نکنیم، چه آثار و نتایجش مثبت باشد، چه منفی، اصل آن را نمیتوان نپذیرفت و در آن تردید کرد. (حسین سخنور/ جامجم)
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
سید رضا صدرالحسینی در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
بازگشت ترامپ به کاخ سفید چه تاثیری بر سیاستهای آمریکا در قبال ایران دارد؟
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
گفتوگو با علی کاظمی، از ورودش به بازیگری تا نقشهای مورد علاقهاش
رضا جباری: درگفتوگو با «جام جم»: