آنتی‌هیستامین‌ها و عوارض آن‌ها

هیستامین ترکیبی شیمیایی است که بدن به طور طبیعی در برابر مواد آلرژی‌زا ترشح می‌کند. آنتی‌هیستامین‌ها نیز داروهای ضد حساسیت هستند که با مسدودکردن اثرات این ترکیب شیمیایی روی دستگاه تنفسی به پیشگیری و تسکین علائم آلرژیک مانند خارش، آب‌ریزش بینی، اشک ریزی، عطسه و... کمک می‌کند. با این حال مصرف زیاد این داروها عوارض و خطراتی دارد.

دکتر مریم بهاری ساروی، پزشک داروساز در خصوص اثرات و خطرات آنتی‌هیستامین‌ها می‌گوید.

آنتی‌هیستامین‌ها چگونه در بدن عمل می‌کنند؟

آنتی‌هیستامین‌ها همان‌طور که از اسمشان پیداست، نقش خود را در مقابله با تاثیر هیستامین ایفا می‌کنند. هیستامین، پروتئینی است که در بیشتر واکنش‌های آلرژیک بدن نقش دارد و علائمی مانند عطسه، آبریزش بینی، خارش پوست و... از آن ناشی می‌شود.

تفاوت بین آنتی‌هیستامین‌های نسل اول و دوم چیست؟

آنتی‌هیستامین‌های نسل اول از 50 سال قبل به بازار آمده و شامل داروهایی مانند دیفن‌هیدرامین، کلماستین و کلرفنیرامین است. با وجودی ‌که این داروها برای مقابله با حساسیت و واکنش‌های آلرژیک مؤثرند، اما تاثیر کوتاه‌مدتی دارند و در عین حال باعث خواب‌آلودگی می‌شوند، اما این مساله در خصوص آنتی‌هیستامین‌های نسل دوم مثل فکسوفنادین، ‌لوراتادین و سیتریزن صدق نمی‌کند.

کدامیک از نسل آنتی‌هیستامین‌ها تاثیر بیشتری دارند؟

معروفترین و پرکاربردترین آنتی‌هیستامین‌ها جزو نسل دوم هستند که به صورت روزانه یک عدد قرص مصرف می‌شوند و تاثیر آنها حدود 24 ساعت است.

بهترین روش مصرف برای افزایش تاثیر‌گذاری این داروها چیست؟

برخلاف داروهای دیگر، بهتر است آنتی‌هیستامین‌ها خارج از وعده‌های غذایی و فقط با آب مصرف شوند. البته مصرف این داروها در بین غذا بلامانع است، اما این کار باعث می‌شود دارو بعد از حدود یک ساعت تاثیر خود را نشان دهد. بهتر است زمان مصرف دارو مطابق دستور پزشک باشد.

آیا موارد منع مصرفی برای آنتی‌هیستامین‌ها وجود دارد؟

موارد منع مصرف آنتی‌هیستامین‌ها زیاد نیست، اما برای خانم‌های باردار و شیرده توصیه نمی‌شود، چراکه هنوز مطالعات کافی در خصوص عوارض جانبی آنها در دوران بارداری انجام نشده است. افرادی که دچار بیماری‌های جدی کلیوی و هپاتیت هستند، نیز بهتر است قبل از مصرف با پزشک ‌مشورت کنند.

علاوه بر این افرادی که از بیماری‌های قلبی ـ عروقی رنج می‌برند هم باید در مصرف آنتی‌هیستامین‌ها محتاط باشند، چون امکان تداخل دارویی بین آنتی‌هیستامین‌ها و داروهای ضدانعقاد خون وجود دارد.

عوارض آنتی‌هیستامین‌ها چیست؟ آیا مصرف این داروها در طولانی‌مدت خطری برای بدن ایجاد می‌کند؟

آنتی‌هیستامین‌ها جزو داروهای کم خطر هستند و مسمومیت اندکی ایجاد می‌کنند چون به سرعت از بدن دفع می‌شوند و عوارض داورهای نسل دوم هم به‌مراتب کمتر است، اما با این حال مصرف زیاد هر دارویی در طولانی‌مدت عوارض و خطرات خود را دارد که به ترتیب اشاره می‌کنیم:

احتمال خواب آلودگی: به گزارش آکادمی پزشکان آمریکا، آنتی‌هیستامین‌ها باعث ایجاد خواب آلودگی می‌شوند. بدون شک این مساله برای رانندگان و صاحبان مشاغلی که کارشان نیاز به هشیاری کامل دارد، خطرساز است. سرگیجه نیز جزو عوارض مصرف زیاد آنتی‌هیستامین‌هاست. در برخی موارد افرادی که به طور مرتب آنتی‌هیستامین مصرف می‌کنند، در فکرکردن و تصمیم‌گیری دچار مشکل می‌شوند.

بروز دردهای شکمی: بعضی از آنتی‌هیستامین‌ها در برخی افراد باعث ایجاد دردهای شکمی می‌شود. حالت تهوع و اختلالات گوارشی نیز جزو مشکلاتی است که برخی افراد با مصرف آنتی‌هیستامین تجربه می‌کنند.

مشکل عدم تمرکز و حتی تشنج: مصرف بیش از حد و خودسرانه آنتی‌هیستامین خطرناک است و احتمال بروز تشنج و حملات صرع را افزایش می‌دهد. توهم‌های دیداری و شنیداری هم در‌صورت مصرف بیش از حد و دز بالای این داروها وجود دارد. قرمز شدن صورت و تنگی‌نفس نیز جزو علائم دیگر مصرف خودسرانه آنتی‌هیستامین‌هاست. در برخی موارد اختلالات خواب و احساس بی‌قراری ناشی از مصرف این دارو هم گزارش شده است.

مصرف آنتی‌هیستامین گاهی باعث افزایش اشتها و چاقی می‌شود. آیا خطرات دیگری هم دارد؟

بله، مصرف طولانی‌مدت این دارو ممکن است، باعث افزایش اشتها و به دنبال آن چاقی شود. افزایش و ضخیم شدن مخاط و احساس احتقان و سردرد هم از جمله عوارض دیگر مصرف زیاد آنتی‌هیستامین‌هاست. توجه داشته باشید که مصرف خودسرانه آنتی‌هیستامین‌ها به هیچ وجه توصیه نمی‌شود چراکه باعث ایجاد اختلالات چشمی می‌شوند.

آکادمی پزشکان خانواده آمریکا گزارش داده است که خشکی دهان، بینی و گلو هم از عوارض جانبی مصرف آنتی‌هیستامین‌هاست. افزایش حساسیت پوست نسبت به نور خورشید، ضربان قلب بالا و تند و گرفتگی صدا هم در انتظار افرادی خواهد بود که بدون تجویز پزشک و بی‌رویه از آنتی‌هیستامین‌ها استفاده می‌کنند. توصیه می‌شود اگر از حساسیت رنج می‌برید، قبل از اقدام به مصرف هر نوع آنتی‌هیستامینی به پزشک مراجعه و طبق دستور، مصرف دارو را شروع کنید.

فاطمه مهدی‌پور / سیب (ضمیمه سه شنبه روزنامه جام جم)