وقتی عضلات پـا قفل می‌شود

درد و سوزشی عجیب در نقطه‌ای از عضلات پشت پایتان احساس می‌کنید. چنین دردی آن‌قدر آزار‌دهنده است که شما را نیمه‌شب از خواب می‌پراند، اما وقتی تلاشتان برای حرکت دادن پایی که عضلاتش به‌شدت گرفته است،‌ چند دقیقه بی‌ثمر می‌ماند،‌ بیشتر وحشت می‌کنید. مدت زمان کوتاهی در چنین وضعیتی باقی می‌مانید و با ماساژ ناحیه گرفته عضلانی پس از دو تا سه دقیقه ، پایتان از حالت قفل شدگی خارج می‌شود. تکرار چنین وضعیتی در شب‌های دیگر نیز دور از انتظار نیست... .

کرامپ یا گرفتگی عضلانی به گرفتگی ناگهانی و انقباض غیرارادی یک یا چند عضله در نواحی ران و ساق پا اطلاق می‌شود که معمولا هنگام شب اتفاق می‌افتد. از علائم اصلی کرامپ، درد شدید و ناگهانی همراه با احساس ادم (ورم) انباشته در زیر پوست ناحیه است، اما چه کسانی و به چه دلایلی دچار این نوع اسپاسم عضلانی می‌شوند؟

دکتر محمدعلی محسنی، فیزیوتراپیست پاسخ می‌دهد: افراد بالای 65 سال، زنان باردار، ورزشکاران و افرادی که دچار کم‌آبی در هوای بسیار گرم می‌شوند، بیشتر در معرض گرفتگی عضلانی ناحیه پا قرار می‌گیرند. همچنین این عارضه با پرکاری تیروئید و دیابت ارتباط دارد که در صورت وقوع مکرر گرفتگی عضلات، ایجاد تورم، قرمزی و تغییرات پوستی، ضعف عضلانی و بهبود نیافتن خودبه‌خودی، مراجعه به پزشک ضروری خواهد بود.

وقتی عضلات تشنه می‌شوند

اگرچه علت مشخصی برای کرامپ عضلانی ذکر نشده، ولی از علت‌های شایع آن می‌توان به بی‌آبی اشاره کرد.

رئیس انجمن علمی فیزیوتراپی ایران در گفت‌وگو با جام‌جم به دلایل دیگر بروز گرفتگی عضلات اشاره می‌کند و می‌گوید: کشیدگی عضلانی و حفظ یک وضعیت برای مدت زمان طولانی و کاهش جریان خون کافی به عضله، فشار روی عصب و کمبود مواد معدنی بدن می‌تواند از دیگر دلایل بروز کرامپ عضلانی باشد. ورزش یا فعالیت بدنی طولانی مدت ،به خصوص در هوای گرم باعث افزایش گرفتگی عضلات می‌شود.

وی با اشاره به این که تصلب شرائین نیز با خطر گرفتگی عضلات پا همراه است،‌ می‌افزاید: باریک شدن رگ‌هایی که خون را به پاها می‌رساند،‌ می‌تواند گرفتگی عضلات به وجود آورد. همچنین فشردگی اعصاب در ستون فقرات بر اثر تنگی کانال نخاعی می‌تواند موجب گرفتگی و درد پاها شود که معمولا این درد وقتی به مدت طولانی راه می‌روید، بدتر می‌شود.

این متخصص فیزیوتراپی تاکید می‌کند: کاهش املاح یا مواد معدنی بدن چون پتاسیم، کلسیم یا منیزیم در بدن می‌تواند باعث گرفتگی عضلات شود. توجه داشته باشید، مصرف داروهای ادرارآور ممکن است باعث از دست دادن این املاح شود.

از درمان ساده تا مکمل دارویی

با وجود آن که عارضه کرامپ در اکثر موارد به خودی خود درمان می‌شود، ولی در موارد شدید، توصیه پزشک معالج باید جدی گرفته شود.

دکتر محسنی راهکارهای درمانی گرفتگی عضلات پا را چنین بر می‌شمارد: در وهله اول باید آب زیادی در شبانه‌روز مصرف شود. قدم بعدی در درمان کرامپ، استفاده از داروهای شل‌کننده عضلات است که از سوی پزشک تجویز می‌شود. همچنین مصرف ویتامین ب ـ کمپلکس، منیزیم و استفاده از مغزهای خوراکی توصیه می‌شود.

وی می‌افزاید: از دیگر درمان‌های مهم کرامپ عضلانی، فیزیوتراپی و استفاده از ماساژ و اعمال کشش به عضلاتی است که دچار این مشکل هستند. همچنین استفاده از گرما در ناحیه دچار گرفتگی عضلانی یا استفاده از گرما و سرما به صورت متناوب می‌تواند به کاهش درد فرد مبتلا کمک کند. به‌علاوه باید دقت داشت،‌ برای جلوگیری از ایجاد دوباره کرامپ عضلانی از بروز کم‌آبی در طول شبانه‌روز جلوگیری شود و همچنین تکنیک‌های استرچینگ (تمرین‌های کششی) عضلات را در طول روز اجرا کرد.

این متخصص فیزیوتراپی با اشاره به این که این عارضه در دوران بارداری بسیار شایع است، تاکید می‌کند: بر مصرف مکمل‌های غذایی برای رفع کمبود ناشی از ویتامین B، کلسیم و منیزیم طی دوران بارداری توصیه می‌شود. همچنین باردار باید تحت نظر فیزیوتراپیست، تمرینات کششی عضلات را در طول شبانه‌روز به‌خوبی انجام دهد.

درمان‌های خانگی برای رفع گرفتگی عضلات پا

کشش عضلات و آرام مالیدن آنها به شل شدن عضله کمک می‌کند. برای گرفتگی ساق پا، وزن خود را روی پای گرفته بیندازید و کمی زانوی خود را خم کنید. اگر نمی‌توانید بایستید، روی زمین یا روی صندلی بنشینید و پای گرفته را دراز کنید. در صورت گرفتگی عضلات پشت ران نیز می‌توانید پای خود را در موقعیت صاف قرار دهید و سعی کنید انگشتان پای خود را بگیرید و به سمت داخل پا و ساق پا بکشید.

روی عضلات گرفته، حوله گرم قرار دهید. دوش آب گرم نیز به تسکین دردتان کمک می‌‌کند.

پونه شیرازی