گردشگری جنگ تلاش برای توسعه صلح

به گزارش جام جم آنلاین ، یادآور رشادت‌ها و دلیری مردان و زنانی که با کمترین امکانات در مقابل یکی از وحشی‌ترین ارتش‌های جهان ایستادند.

تکه‌تکه مناطق جنگی کشور ما می‌تواند برای هر بازدید‌کننده‌ای یادآور این خاطرات غرور‌آفرین باشد. از این‌رو باید برای گردشگری مناطق جنگی ایران برنامه‌ریزی جدی داشت.

گردشگری جنگ می‌تواند چند سویه باشد. از یک طرف سیاهی و پلیدی جنگ‌افروزان را نشان دهد.

در مورد مشخص ایران جنایت‌های رژیم بعثی صدام حسین را به تمام جهانیان و گردشگران خارجی نشان دهد. از طرف دیگر یادآور رشادت‌ها و ازخودگذشتگی‌های مردم ایران زمین برای دفاع از کشور اسلامی‌شان باشد.

گردشگری جنگی، تناقض دوست داشتنی

متاسفانه در طول تاریخ جنگ کم نبوده است. در سرتاسر تاریخ ما شاهد انواع جنگ‌ها در نقاط مختلف جهان بوده‌ایم اما مشخصا بزرگ‌ترین جنگ دوران معاصر جنگ جهانی دوم بوده است.

بعد از اتمام جنگ و با توجه به تغییر سبک زندگی انسان‌های مدرن آرام آرام زمزمه‌هایی شنیده شد که برخی برای گردشگری جنگی برنامه‌ریزی‌هایی کردند.

یکی از دلایل آن این بود که بار دیگر رونق را به مناطق جنگ‌زده برگردانند. البته بعد از چند وقت وجوه سیاسی و فرهنگی نیز به بحث اقتصادی و رونق تجارت گردشگری اضافه شد.

گردشگری جنگ، در واقع در درون خود حاوی یک تناقض است. چون معمولا همه انتظار دارند که گردشگری همراه با شادی و فراغت باشد.

گردشگران معمولا برای گذراندن اوقات خوش به جاهای دیدنی و مفرح سفر می‌کنند. لااقل در ‌‌نهایت به دیدن آثار تاریخی، می‌روند. اما در یک کلام گردشگران با هدف تفریح و لذت بردن از وقت خود به گردشگری می‌پردازند.

پس چرا اصلا گردشگری جنگی باید مطرح شود؟ پاسخ به این سوال را باید در روحیه ماجراجویانه و تنوع‌طلب انسان‌ها خصوصا گردشگران حرفه‌ای جست‌وجو کرد.

از طرف دیگر هدف گردشگری جنگی در این است که با نشان دادن ویرانی ناشی از جنگ حس جنگ‌ستیزی و عواطف انساندوستانه در گردشگران را تحریک کند.

از طرف دیگر موجب حفظ تاریخ حماسی یک ملت و کشور شود. در ‌‌نهایت رونق دوباره‌ای به مناطق جنگ‌زده بدهد. همه این اهداف می‌تواند در بهبود وضعیت زندگی مردم مناطق جنگ‌زده کمک شایانی بکند.

به‌طور مثال در مورد شهر‌ها و استان‌های جنگ‌زده ما در هشت سال دفاع مقدس باید گفت که در کوچه پس‌کوچه‌ها و خیابان‌های این شهر‌ها هنوز هم خانه‌هایی هستند که سند زنده جنایت‌های ارتش بعثی صدام بر در و دیوارشان وجود دارد.

قطعا هر گردشگری این خانه‌ها را ببیند یا نخل‌های سوخته را ببیند با روحیه جنگ‌طلب صدام بهتر آشنا می‌شود.

حقانیت مردم ایران برایش زنده‌تر می‌شود. از طرف دیگر این خانه‌ها نمادی از هشت سال دفاع مقدس زنان و مردان ایرانی است که با پوست و گوشت و استخوان خود تا آخرین قطره خون از سرزمین اسلامی‌شان دفاع کرده‌اند.

این خودش یک تبلیغ بزرگ برای روحیه تسلیم‌ناپذیر ایرانیان نزد هر گردشگری است. در حال حاضر در داخل کشور استقبال مردم از اردوهای موسوم به راهیان نور به‌خوبی ظرفیت این نوع از گردشگری در کشور را نشان می‌دهد. با این حال برای گردشگران خارجی هم اگر با یک برنامه‌ریزی درست نسبت به راه‌اندازی تورهای گردشگری جنگ در شهر‌ها و مناطق جنگی استان‌های مرزی اقدام شود، قطعا موجب وارد شدن سرمایه‌های بسیار برای بازسازی و بهبود وضعیت زندگی مردمان این منطقه می‌شود.

گردشگرانی که به این مناطق جنگی می‌روند از نزدیک با مردمان خونگرم آن آشنا می‌شوند و همه اینها در بلند‌مدت به توسعه پایدار این منطقه کمک می‌کند.

تعریف گردشگری جنگی

گردشگری جنگ از دو جنبه جالب توجه است. یکی این‌که برخی گردشگران ماجراجویی و دیدن مناطق عجیب را در دستور کاردارند.

از طرف دیگر یادآور خاطرات یک ملت در دفاع از سرزمینشان است. قطعا هر گردشگری که از شهر‌ها و روستاهایی که روزگاری هزاران انسان برای دفاع از آن جان خود را بر کف دست گذاشته‌اند دیدن کند، متأثر خواهد شد. در سال‌های اخیر گردشگری جنگ از زیر‌مجموعه‌های تخصصی گردشگری شده است.

اگر بخواهیم به روش‌های مرسوم آکادمیک جاذبه‌های گردشگری جنگ را دسته‌بندی کنیم در کل می‌توانیم از موردی همچون جبهه‌ها و مناطق نبرد، ادوات جنگی به‌جا مانده، موزه‌های جنگ و صلح، یادمان‌های جنگ و قربانیان آن و قبرستان‌های کشتگان جنگ شهرهای تخریب شده روستاهای آسیب‌دیده در جنگ نام ببریم البته در این میان بعد انسانی و معنوی گردشگری جنگی را نیز باید در نظر داشت تاریخ، معنویت و حماسه مردمان مناطق جنگی قطعا برای گردشگران جنگ که به ایران می‌آیند، جالب توجه خواهد بود.

ظرفیت‌های گردشگری جنگ در ایران

گردشگری جنگ در ایران ظرفیت‌های فراوانی دارد. هنوز برای بسیاری از ایرانیان جنگ یک مفهوم نوستالژیک است.

از طرف دیگر مردم دوست دارند به مناطقی بروند که از آن خاطراتی دارند یا عزیزانشان در آن منطقه شهید شده‌اند. این یک بخش مهم از گردشگری جنگ در ایران است.

بخش دیگر مربوط به کسانی است که شاید در دوران جنگ نبوده‌اند یا کودکانی بوده‌اند که خاطره مشخصی از آن دوران ندارند. برای این بخش گردشگران داخلی نیز قطعا نکته دوست داشتنی این است که مناطقی را که سال‌ها نامشان را در کتاب‌ها و رسانه‌ها خوانده‌اند یا در فیلم‌ها دیده‌اند از نزدیک بازدید کنند.

برای جذب گردشگران خارجی به مناطق جنگی البته نیاز به برنامه‌ریزی مدون‌تری است. یک گردشگر خارجی معمولا برای دیدن از طبیعت ایران و نهایتا آثار تاریخی ایران به کشور ما سفر می‌کند. اما می‌توان با یک برنامه‌ریزی خوب در کنار آنها با معرفی جاذبه‌های گردشگری جنگ آنها را با فرهنگ و تاریخ هشت سال دفاع مقدس آشنا کرد.

در دوران جنگ تحمیلی که استان‌های خوزستان، ایلام، کردستان و کرمانشاه به طور جدی درگیر جنگ بودند، آسیب‌های زیادی به این مناطق وارد آمد که می‌تواند اکنون به عنوان منطقه هدف گردشگری جنگ از آنها استفاده کرد.

در سال‌های اخیر در قالب کاروان راهیان نور به آن پرداخته شده است. در این نوع از گردشگری می‌توان گردشگران را با تاریخ حماسه‌ها، رشادت‌های مردم این سرزمین آشنا کرد.

فرهنگ شهادت و ایثار را می‌توان به عنوان یکی از گزینه‌هایی که برای گردشگران اهمیت دارد به آنان معرفی کرد.

استان‌های خوزستان، ایلام، کرمانشاه و کردستان از جمله استان‌های درگیر در هشت سال دفاع مقدس ایران و عراق بودند؛ به همین دلیل مناطق جنگی و آثار زیادی از رشادت‌های رزمندگان، ایثارگران و شهیدان در این استان‌ها به یادگار مانده است.

شلمچه، طلائیه، دهلاویه، هویزه، فتح‌المبین، فکه، تنگه چزابه، اروندکنار، پایگاه زید، پادگان دو کوهه، پادگان گلف، مسجد جامع خرمشهر و شهر خرمشهر ازجمله مناطقی هستند که جاذبه‌های بسیاری در حوزه گردشگری جنگ در اختیار دارند.

تنگه مهم چزابه در شمال غربی بستان و در مسیر جاده‌ای که از مرز به طرف بستان کشیده شده بین تپه‌های رملی و هورالهویزه قرار دارد که دو جاده نظامی در دو سوی آن قرار دارد؛ جاده‌ای در خاک ایران که چزابه را به فکه متصل می‌کند و جاده دیگری که به شهر‌العماره عراق متصل می‌شود، یکی از بخش‌های شبه جزیره آبادان است که در 48 کیلومتری جنوب شرق آبادان و در انتهای جاده آبادان ـ اروندکنار واقع شده است. این منطقه شاهد یکی از موفق‌ترین و بزرگ‌ترین نبردهای دوران دفاع مقدس است.

در عملیات والفجر 8 غواصان خط‌شکن شبانه از اروندرود گذشته، خط دشمن را شکسته و موفق به آزاد‌سازی منطقه فاو شدند که این عملیات، ضربه مهلکی بر ارتش بعث عراق وارد کرد و در معادلات منطقه‌ای و جهانی و روند پایان جنگ تأثیر بسیار داشت.

وقتی در جاده اهواز خرمشهر از ایستگاه حسینیه به سمت غرب (جاده شهید کاظمی) برویم پس از طی مسافتی به مزار تعدادی از شهدای گمنام عملیات رمضان می‌رسیم که پاسگاه زید نام دارد.

منطقه زید و ایستگاه حسینیه از محورهای مهم هجوم دشمن به خوزستان بود که عراق از این طریق به جاده اهواز ـ خرمشهر دست یافت. این منطقه یکی از محورهای مهم عملیات‌های بزرگی مانند بیت‌المقدس و کربلای 4 و 5 بوده است.

مسجد ‌جامع خرمشهر

مسجد‌ جامع خرمشهر که نماد مقاومت خرمشهر شناخته می‌شود در طول 24 روز مقاومت، مرکز فرماندهی و ستاد نیروهای مردمی بود و همه هماهنگی‌ها از جمله تبادل اخبار، تجهیز، تسلیح و آموزش رزمندگان، مداوای اورژانسی مجروحین و نگهداری موقت شهدا، همگی در مسجد جامع صورت می‌پذیرفت.

مسجد جامع با وجود آن‌که از آغاز جنگ در زیر آتش دشمن قرار داشت و از 24 فروردین سال 1359 چندین بار در آستانه سقوط قرار گرفت، اما تا آخرین روز، مقاوم باقی ماند و حتی پس از سقوط پل خرمشهر که تنها راه ارتباطی به خرمشهر بود، پناهگاه نیروهایی بود که هنوز در شهر باقی مانده بودند.

اما آنگاه که آخرین مدافعان به آب زدند و از کارون گذشتند مسجد جامع خاموش شد و تا سوم خرداد 1361 در اشغال ارتش متجاوز بعثی بود. که در ‌‌نهایت به دست رزمندگان ایرانی آزاد شد.

خرمشهر یک شهر مهم استراتژیک مرزی است که 1500 کیلومتر مربع مساحت دارد. خرمشهر از شمال به اهواز، از شرق به بندر ماهشهر، از جنوب به آبادان و از غرب به مرز ایران و عراق محدود است و در زمان وقوع انقلاب اسلامی سال 1357 حدود 220 هزار نفر جمعیت داشت.

خرمشهر در طول تاریخ خود چهار بار اشغال شد که دو بار آن با اتکا به بیگانگان یا در برابر واگذاری بخشی از سرزمین ایران به وطن بازگشت، اما در آخرین بار، بدون پشتیبانی بیگانگان و بدون واگذاری حتی یک وجب از خاک کشور به میهن بازگشت.

موزه‌های یادآور افتخار

اگر گذرتان به موزه‌های شهدا بیفتد، می‌توانید اشیا و آثار به‌جا مانده از شهدای دفاع مقدس کشور را در این موزه‌ها ببینید که در غرفه‌ها یا در آرشیو موزه نگهداری می‌شوند. از سجاده و تسبیح شهدا گرفته تاپیراهن خونینی که با آن شهید شدند...

موزه شهدا هم زیر مجموعه‌های دیگر گردشگری جنگ است که نمونه‌های آن کم و بیش در شهرهای دیگر کشور دیده می‌شود.

کرمانشاه، زنجان، قزوین، چهار محال و بختیاری، اصفهان، سیستان و بلوچستان، بیرجند، تنکابن، تبریز و مسجدجمکران قم هر کدام یک موزه شهدا دارند که فرصت خوبی برای شناخت بیشتر حماسه‌سازان دفاع مقدس به گردشگران می‌دهند. در تهران این موزه چند شعبه دارد که در خیابان طالقانی، در بهشت‌زهرا، امام‌زاده‌اکبر چیذر، ورامین و کرج قرار گرفته شده‌اند.

در موزه‌های شهدا، می‌توانید اشیا و آثار به جا مانده از شهدای دفاع مقدس کشور را در این موزه‌ ببینید که در غرفه‌ها یا در آرشیو موزه نگهداری می‌شوند. از سجاده و تسبیح شهدا گرفته تا پیراهن خونینی که با آن شهید شدند و نوارهای سخنرانی و وصیت‌نامه‌ها و دستنوشته‌های صد‌ها شهید دفاع مقدس.

فواد شمس - کار‌شناس جغرافیا و برنامه‌ریزی گردشگری / ضمیمه چمدان