نزدیک‌بینی فراگیر می‌شود

به بیان دیگر، انتظار می‌رود شمار موارد از دست دادن بینایی به علت نزدیک‌بینی شدید از سال 2000 تا 2050 هفت برابر شود؛ به گونه‌ای که در نیمه دوم قرن بیست و یکم، نزدیک‌بینی به علت اصلی نابینایی دائمی در جهان بدل شود. اما چه اتفاقی افتاده است که نزدیک‌بینی تا این حد در جهان در حال گسترش است؟

جالب است بدانید متخصصان چشم دیدگاه‌های مشابه و بعضا متفاوتی در این زمینه دارند. برخی نزدیک بین شدن چشم‌ها را ناشی از تغییر سبک زندگی ما و ورود وسایل ارتباط جمعی نوین به زندگی افراد می‌دانند. گروهی دیگر چنین اتفاقی را ناشی از ژنتیک دانسته و برخی دیگر هم آن را ناشی از روند تکاملی مغز می‌دانند. در این میان، دکتر سیدجواد هاشمیان، جراح و متخصص چشم، فوق‌تخصص قرنیه و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران درخصوص علت شیوع نزدیک‌بینی در سال‌های اخیر می‌گوید: تحقیقات نشان می‌دهد یکی از عوامل موثر در افزایش چشمگیر نزدیک‌بینی، تغییر در سبک و روش زندگی افراد است. این مطالعات نشان می‌دهد نزدیک‌بینی و روش‌های پیشگیری از آن موضوع بسیار مهمی در اختلالات بینایی است و باید به آن بیشتر توجه شود.

وی در گفت‌وگو با جام‌جم می‌افزاید: مطالعات نشان می‎دهد اگر در دوره کودکی، فرد بیش از دو تا سه ساعت کار نزدیک با چشم داشته باشد (مثل کار با لپ‌تاپ یا تبلت) می‌تواند زمینه‌ساز نزدیک‌بینی در او شود. ولی این سیر رشد در گروه‌های مشابهی که فعالیت بیرونی داشتند و در فضای باز بودند کمتر مشاهده شد. به همین دلیل، توصیه می‌شود فعالیت‌هایی که در کودکی انجام می‌شود بیشتر از نوع بیرونی باشد.

مکانیسم هوشمند طبیعی

دکتر فاطمه علیپور، چشم پزشک و متخصص لنزهای تماسی و عیوب انکساری و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران نیز شهری شدن زندگی افراد را عامل مهمی در شیوع نزدیک‌بینی می‌داند و می‌گوید: در زندگی مردم شهرنشین امروز، افق دید محدود شده است. مثلا می‌بینید این روزها ساختمان‌های بلند جلوی دید دوردست ما را گرفته‌اند. سیستم تکامل مغز کنترل هوشمندی دارد که قسمتی از آن در زمان رشد تکامل می‌یابد. مثلا در بچه‌ها می‌بینیم پس از تولد دامنه وسیعی از عیوب انکساری دارند، ولی با نزدیک شدن به سن مدرسه به مرور این مساله اصلاح می‌شود و به صفر نزدیک می‌شود. به نظر می‌رسد مغز با مکانیسمی بسیار هوشمند فاکتورهای محرک بیماری را دریافت، آنالیز و بر اساس آن متوجه عیوب انکساری و شدت آن می‌شود و به این ترتیب در فاکتورهای رشد کره چشم تغییراتی ایجاد می‌کند.

وی می‌افزاید: در زمینه گسترش نزدیک‌بینی، تحلیلی وجود دارد که شاید گسترش نزدیک‌بینی بالا هم چنین مکانیسمی داشته باشد؛ به این ترتیب که مغز درک می‌کند دامنه دید افراد محدود شده است و چون انسان امروزی لزوما صحرانشین و شکارچی نیست، نیاز به دامنه دید دورتری ندارد و بیشتر اوقات خود را در فضاهایی می‌گذراند که نیازمند دیدن در فواصل نزدیک‌تر است.

گسترش نزدیک‌بینی در ایران

دکتر علیپور می‌گوید: حدود ده سال، پیش دکتر هاشمی (وزیر محترم بهداشت) و همکارانشان در تهران هم مطالعه‌ای روی جمعیت بالغین انجام دادند و شیوع نزدیک‌بینی به میزان 30 درصد را گزارش کردند. وی ادامه داد: دو سال پیش نیز بنده و همکارانمان این مطالعه را تکرار کردیم و شیوع 45 درصدی نزدیک‌بینی در تهران را مشاهده کردیم. به هر حال باید در نظر داشت شیوع نزدیک‌بینی در کشور وضعی مابین شیوع آن در شرق و غرب جهان دارد. گرچه با افزایش سن، چگونگی گسترش آن تفاوت می‌یابد.

ژنتیک تا چه حد موثر است؟

دکتر عادل رزاقی، متخصص بیماری‌های چشم معتقد است ژنتیک عامل تعیین‌کننده در بروز نزدیک‌بینی است. وی می‌گوید: در طول سال‌ها طبابت بارها دیده‌ام نزدیک‌بینی بیشتر در نتیجه توارث رخ می‌دهد. البته از گذشته‌های دور می‌گفتند مثلا افرادی که از کودکی در کارگاه‌های قالیبافی کار می‌کنند به نزدیک‌بینی مبتلا می‌شوند و باید کم‌کم عینک بزنند. اما این موضوعی نبود که به‌طور قطعی از نظر علمی ثابت شده باشد. در بحث گسترش استفاده از تبلت و رایانه و شیوع نزدیک‌بینی به این علت نیز هنوز به‌طور قطع مشخص نشده که آیا این عامل تأثیر معنی‌داری دارد یا خیر. در واقع به نظر می‌رسد عامل توارث نقش موثرتری در گسترش نزدیک‌بینی داشته باشد.

دکتر علی‌پور نیز تصریح می‌کند والدینی که نزدیک‌بین هستند، معمولا با احتمال بالاتری فرزند نزدیک‌بین خواهند داشت و تا حدود زیادی این موضوع را ژنتیک تأیید می‌کند. اما این که چقدر شیوع نزدیک‌بینی متأثر از سبک زندگی بشر باشد، موضوعی است که به مطالعه بیشتر نیاز دارد.

پیشگیری و درمان

فرد مبتلا به نزدیک‌بینی، نزدیک را خوب می‌بیند و دور را تار می‌بیند. گاهی افراد فکر می‌کنند بینایی همین است و نمی‌دانند به‌طور طبیعی باید جور دیگری ببینند. پس ضروری است که افراد در چنین شرایطی، مراجعات بموقع و دوره‌ای به چشم‌پزشک داشته باشند.

دکتر هاشمیان درباره روش‎های پیشگیری از نزدیک‌بینی می‌گوید: نتایج مطالعات نشان داده استفاده از عینک، استفاده از قطره‌ها و به‌خصوص قطره‌ آتروپین (با غلظت یک‌صدم درصد) که باعث فلج تطابق می‌شود روند ایجاد نزدیک‌بینی را به تاخیر می‌اندازد یا کاهش می‌دهد. همچنین استفاده از لنزهای تماسی چند‌کانونی و لنزهای تماسی که باعث تغییر شکل قرنیه می‌شود موثر خواهد بود.

وی با اشاره به این که اگر والدین احساس ‌کنند اشکالی در دید کودکشان وجود دارد، باید هر چه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنند، تصریح می‌کند: اگر می‌بینند کودک اصرار دارد از فاصله نزدیک تلویزیون تماشا کند، این احتمال را بدهند که ممکن است مشکل بینایی داشته باشد و چون از دور نمی‌بیند جلوی تلویزیون می‌نشیند. تماشای تلویزیون به علت در معرض قرار گرفتن طولانی‌مدت چشم در برابر نور آبی که در ال‌ای‌دی‌ها استفاده می‌شود، می‌تواند به اختلال یا آزار چشم منجر شود.

این متخصص چشم هشدار می‌دهد : افرادی که شماره نزدیک بینی 6 به بالا دارند ‌ممکن است مستعد پارگی شبکیه در اثر ورزش یا فعالیت‌های سنگین یا آبکی شدن زجاجیه ـ که توده‌ای ژله‌ای است ـ شوند. اما نزدیک‌بینی ضعیف و شماره‌های پایین مشکل جدی برای فرد ایجاد نمی‌کند

کاظم کوکرم‌‌