کدام کیست‌ها را باید جدی گرفت؟

به گزارش جام جم، تخمدان‌ها بخش اصلی اندام تولید مثل در خانم‌ها هستند که وظیفه ایجاد تخمک را دارند. تخمک سلولی است که اگر بارور شود، رشد می‌کند و به جنین و در نهایت نوزاد تبدیل خواهد شد.

در مسیر تولید تخمک، امکان ایجاد کیست وجود دارد و به همین دلیل می‌گوییم بیشتر کیست‌های تخمدان ـ عملکردی ـ هستند. کیست‌های خوش‌خیم در سونوگرافی اغلب سایزی کمتر از هشت سانتی متر دارند و به عنوان کیست ساده مطرح می‌شوند که بی‌خطر بوده و نیاز به درمان خاصی ندارند‌. بهتر است برای اطمینان این کیست‌ها دو تا سه ماه بعد با سونوگرافی پیگیری شوند. به طور معمول این کیست‌ها ظرف دو تا سه ماه خود به خود از بین می‌رود.

در کسانی که سابقه تشکیل چنین کیست‌هایی دارند، امکان تشکیل مجدد کیست جدید وجود دارد. در این دسته از بیماران می‌توان داروهای حاوی هورمون را برای جلوگیری از تشکیل کیست جدید تجویز کرد. اگرچه این کیست‌ها خوش‌خیم هستند، اما بندرت امکان پاره شدن یا پیچ خوردن دارند که منجر به درد حاد شکمی و مراجعه به اورژانس می‌شود.

در مواردی که کیست تخمدان پاره می‌شود اغلب بجز درد لگنی ناگهانی که طی چند روز کاهش می‌یابد مشکلی وجود ندارد، اما از آنجا که گاهی برخی کیست‌های تخمدانی علاوه بر پاره شدن منجر به خونریزی داخل شکم می‌شوند، هر گاه کیستی پاره شد، نیاز به تحت نظر گرفتن بیمار و کنترل علائم وی داریم تا در صورت نیاز، اقدامات درمانی صورت گیرد. برای پیشگیری از چنین مشکلاتی، به کسانی که کیست‌های بزرگ در حد شش هفت سانتی متر دارند توصیه می‌شود از حرکات ناگهانی و بلند کردن بار سنگین یا انجام ورزش سنگین یا فشار زیاد به لگن و شکم خود داری کنند. معمولا این کیست‌ها طی چند ماه کوچک می‌شوند و خطر برطرف می‌شود.

در بارداری یا در مواردی که داروهای محرک تخمدان (برای بارداری در افرادی که نازایی دارند) مصرف می‌شود نوع دیگری از کیست‌های خوش خیم به نام کیست لوتئال ایجاد می‌شود که این کیست‌ها می‌توانند به ابعاد 30 سانتی متر برسند که خطر پاره شدن یا پیچ خوردن بیشتری دارند اما این کیست‌ها هم خود به خود از بین می‌روند و نیاز به جراحی ندارند. نوع دیگر کیست‌هایی که در سونوگرافی گزارش می‌شوند و نگرانی زیادی در بیماران ایجاد می‌کند، کیست‌های ریز متعدد که گاه با لفظ تخمدان پلی کیستی یا PCO گزارش می‌شوند، هستند. این کیست‌ها قابلیت پاره شدن یا پیچ خوردن ندارند. همچنین خود به خود هم از بین نمی‌روند، اما علامت بیماری مهم تنبلی تخمدان هستند که نیاز به درمان مناسب دارند. کیست‌های بزرگ‌تر از هشت سانتی‌متر و کیست‌های کوچک‌تر که رادیولوژیست درسونوگرافی به عنوان مشکوک گزارش می‌کند نیاز به پیگیری‌های دقیق‌تر و حتی جراحی دارند.

دکتر رضا کریمی

فوق‌تخصص غدد و متابولیسم