گفتار درمانی، نیاز مبتلایان به آلزایمر

روایتی تلخ و تکان‌دهنده از زندگی پدری سالخورده که دچار زوال عقل شده و در ارتباطات روزمره با فرزندان و پرستارش دچار مشکلات شناختی شده اما خودش نمی‌داند و نمی‌خواهد بپذیرد چه اتفاقی برایش افتاده‌است.

کسانی که در نزدیکان خود بیمار مبتلا به زوال عقل یا آلزایمر دارند، به‌خوبی می‌دانند این دسته از بیماران به‌تدریج و همگام با اختلالات حافظه دچار اختلالات ارتباطی مانند مشکلات تکلمی و از یاد بردن کلمات می‌شوند.

این دسته از مشکلات باعث می‌شود بیماران مبتلا به زوال عقل از جمع کناره بگیرند و بسیار کم‌حرف بشوند البته اختلالات گفتاری فقط معطوف به مبتلایان به آلزایمر نمی‌شود بلکه افرادی که بر اثر حادثه، سکته مغزی، عفونت‌ها و تومورهای مغزی بخشی از مغزشان آسیب‌دیده نیز به ‌انواعی از اختلالات اکتسابی زبان دچار خواهند شد.

با این حال نکته مثبت اینجاست که مراجعه زودهنگام به متخصصان گفتاردرمانی می‌تواند در جلوگیری از پیشرفت اختلالات گفتاری در این افراد موثر باشد و به بهبود نسبی این اختلالات کمک کند.

برای دانستن نکات بیشتری از اثر مثبت گفتاردرمانی بر مبتلایان به آلزایمر با دکتر پیمان حسنی ابهریان، دکترای تخصصی علوم اعصاب شناختی و عضو هیات علمی پژوهشکده علوم شناختی گفت‌وگو کرده‌ایم.

آیا ابتلا به آلزایمر و زوال‌ عقل در مراحل پیشرفته بیماری لزوما با اختلالات گفتاری همراه است؟

زوال عقل یا دمانس از شایع‌ترین بیماری‌های نورولوژیک و از مهم‌ترین عوامل تهدیدکننده سلامت در سالمندان است که تشخیص قطعی آن فقط پس از مرگ بیمار با نمونه‌برداری امکان‌پذیر است. بیماری آلزایمر به‌علت شیوع فراوان و ماهیت ویرانگری که دارد، احتمالا مهم‌ترین بیماری تخریب‌کننده سیستم‌عصبی است.

براساس یافته‌های محققان، آلزایمر به دو دسته زودرس و دیررس تقسیم می‌شود. طبق این یافته‌ها آلزایمر بیماری به‌تدریج پیش‌رونده است که اغلب پس از چندسال اختلالات گفتاری و آپراکسی (آپراکسی یک اختلال عصبی است که با کاهش توانایی در مهارت‌های حرکتی کوچک و بزرگ مشخص می‌شود) ظاهر می‌شود و در نهایت به اختلال در راه رفتن و زمینگیرشدن می‌انجامد.

از سوی دیگر، در این بیماری سلول‌های مغزی از بین رفته و ارتباط بین آنها مختل می‌شود؛ در نتیجه حافظه و سایر عملکردهای هوش به‌تدریج از بین می‌رود. محققان دریافته‌اند در بیماری آلزایمر فعالیت مغز در ناحیه خلفی که مربوط به صحبت‌کردن و حافظه بوده و بسیار مهم است، کاهش می‌یابد. این اختلالات زبانی و گفتاری پیشرونده با گذر زمان وخیم‌تر می‌شود.

اختلالات گفتاری در مبتلایان به آلزایمر معمولا به چه اشکالی بروز می‌کند؟

محققان حوزه آلزایمر دریافته‌اند بیماران مبتلا به آلزایمر در بیان یا درک زبان مشکل دارند و این مشکل با شیوه سخن‌گفتن مبهم، کلیشه‌ای، بدون دقت و حاشیه‌پردازانه مشخص می‌شود.

آیا می توان از بروز اختلالات گفتاری در مبتلایان به آلزایمر پیشگیری کرد؟

با استفاده زودهنگام از روش‌های توانبخشی شناختی گفتار و تکنیک‌های گفتار درمانی و توانبخشی عصب‌شناختی مانند تحریک مغزی در مرحله نقص شناختی خفیف که مرحله پیش از بروز بیماری آلزایمر است می‌توان تا حدودی پیشرفت اختلالات گفتاری در بیماران مبتلا به آلزایمر را کند و حتی تا حدود زیادی از بروز آنها پیشگیری کرد.

درمان این نوع اختلالات با چه روش‌ها و در چه مقطعی از بیماری ممکن است؟

بــا وجــود تحقیقــات گســترده ، روش قطعــی بــرای درمــان اختلالات گفتاری در بیمــاری آلزایمــر بــه دســت نیامــده و در مراحل پیشرفته این بیماری متاسفانه اقدام چندان موثری برای بهبود اختلالات گفتاری این افراد وجود ندارد. در حــال حاضــر درمــان بیمــاری آلزایمــر بیشــتر شــامل درمان‌های علامتــی، درمــان اختــلالات رفتــاری و داروهــای کاهنــده ســیر پیشــرفت بیمــاری و توانبخشی عصبی اســت.

اختلالات گفتاری در چه مرحله‌ای از بیماری بروز می‌کند؟

بیماری آلزایمر ویژگی‌های بالینی متعددی دارد. اختلال حافظه به‌طور معمول نخستین نشانه بیماری است و اغلب در ابتدا فقط اعضای خانواده متوجه آن می‌شوند. با پیشرفت اختلال حافظه، بیمار، آگاهی خود را ابتدا نسبت به زمان سپس مکان از دست می‌دهد. در مرحله بعدی، زبان پریشی (اختلال در بیان یا درک زبان)، اختلال نامیدن و اختلالات محاسبه ممکن است رخ دهد.

برای فارسی زبان‌ها نیز مطالعات محدودی در مورد اختلالات زبانی بیماران مبتلا به آلزایمر صورت گرفته‌است. بر همین اساس بررسی توانایی نامیدن در افراد مبتلا به آلزایمر، به آسیب جدی سیستم معنایی این بیماران مربوط می‌شود.

با این حال بیشتر تحقیقات، آسیب کلامی را در افراد مبتلا به زوال عقل تایید کرده‌است. ناگفته نماند نقایص کلامی به نوع دمانس و دوره بیماری بستگی دارد و برخی نقایص کلامی خاص، مانند عبارت‌های تهی، در مراحل اولیه آلزایمر دیده می‌شود. از اختلالات دیگر گفتاری در مبتلایان به آلزایمر باید به گفته‌های ناکامل و گزاره‌های تکرارشده اشاره کرد.

پونه شیرازی - سلامت / روزنامه جام جم