رفوگری فرش در پستوی فراموشی

مشکلاتی چون موانع گمرکی و پیمان سپاری نقدی، نبود حمایت کافی از سوی دولت و دستمزد پایین سبب شده کشورها یی نظیر چین، هند، افغانستان، پاکستان و ترکیه در صنعت رفوگری از ایران جلو بزنند و از آنجا که این کشورها قوانین دست و پاگیر برای ورود و خروج فرش‌های قدیمی و مندرس را ندارند، نیروی کارشان ارزان است و کار تعمیر را هم از ایرانی‌ها یاد گرفته‌اند براحتی توانسته‌اند در این عرصه به پیشرفت برسند ولی در ایران صاحبان این حرفه بدون این‌که این هنر را به فرزندانشان یاد بدهند از دنیا می‌روند و این هنر را برای همیشه با خود دفن می‌کنند.

فعالان این عرصه معتقدند مادامی که قالی بافی در ایران جایگاه خود را از دست نداده و همچنان به صنعت فرش دستبافت به عنوان هنر اصیل و قدیمی اهمیت داده می‌شود، صنعت رفوگری هم جایگاه و ارزش خود را داراست،آنان در عین حال معتقدند که مورد حمایت قرار نمی گیرند و امنیت شغلی ندارند.

به گفته آنان این موضوع، مشکل جدیدی نیست. بلکه از گذشته نیز صاحبان فرش‌ها سعی می‌کردند، رفوگر و محل فعالیت او را از چشم جامعه دور نگه دارند، زیرا معتقد بودند فرشی که رفو شده از دید خریداران و دلالان ارزش چندانی ندارد.

محمود رفوگر ‌حق در این باره می‌گوید: البته این روزها حرفه رفوگری با تغییراتی همراه بوده است؛ در گذشته رفوگران اغلب به رفو به عنوان ترمیم وصله نگاه می‌کردند و این‌که بعد از رفو محل آسیب دیدگی مشخص باشد یا نه، توجه چندانی نداشتند، اما امروزه به رفوگری به صورت کاملا حرفه‌ای و تخصصی توجه می‌شود، به طوری‌که هیچ‌گونه آثار سوختگی، پاره‌شدگی و عیوب دیگری که به خاطر آن رفو صورت گرفته، مشاهده نشود.

وی به تهدید این حرفه در سال‌های اخیر اشاره می‌کند و می‌گوید: متاسفانه در سال‌های اخیر صنعت رفوگری کشور آسیب‌دیده و اغلب صنعتگران و فعالان این عرصه به دلایل مختلف از جمله مشکلات مالی به دعوت دیگر کشورها پاسخ مثبت داد‌ه‌اند. وی می‌افزاید: برخی ازهمکاران ما با رفتن به کشورهایی چون ترکیه و رفوی قالی‌های سفارشی آنها حق‌الزحمه اندکی دریافت می‌کنند، ولی اگر این کار از کانال‌های صحیح صورت بگیرد و فرش‌های آنتیک موجود در خارج، در داخل کشور و به دست رفوگران ماهر داخلی مرمت شود به ورود ارز و فعال‌تر شدن چرخه اقتصادی کشور کمک می‌شود.

نبود ساختار اصولی

اسماعیل چمنی، رئیس اتحادیه تولید‌کنندگان و بافندگان آذربایجان شرقی نیز با اشاره به اهمیت و جایگاه رفو‌گری در کنار صنعت و هنر فرش می‌گوید: در جامعه‌ای که زیباترین و ظریف‌ترین و ارزآورترین شغل‌ها را قالی‌بافان تشکیل می‌دهند، اما از نظر ارزش‌گذاری و ارائه خدمات و امکانات رفاهی در رده‌های بسیار پایین جامعه قرار دارند، چه انتظاری می‌توان داشت که به شغل‌های جانبی قالی‌بافی چون رفوگری، دفه‌زنی، دارکشی و... بها داده شود.

وی یکی از مشکلات هنرمندان این عرصه را طولانی‌شدن مراحل اعطای وام و تسهیلات بانکی ذکر می‌کند و می‌افزاید: باتوجه به وجود بروکراسی زاید اداری، بیشتر هنرمندان و رفوگران با مشکلات عدیده‌ای مواجه می‌شوند. هرچند در سال‌های اخیر با معرفی اتحادیه‌ها برای بهره‌مندی از مزایای بیمه تامین اجتماعی و معرفی به بانک‌های عامل جهت استفاده از تسهیلات از شرایط بهتری برخوردار شده‌اند، اما به طور کلی این رسته شغلی نیاز به حمایت بیشتری دارند.

اسماعیل چمنی، رئیس اتحادیه تولید‌کنندگان و بافندگان استان، حضور رفو‌گران متخصص ایرانی و بخصوص آذربایجانی در دیگر کشورها را امری طبیعی و لازم می‌داند و می‌گوید: باتوجه به حجم صادرات قالی از کشورمان به اقصی نقاط دنیا و لزوم حفظ و نگهداری قالی‌ها در آن کشورها که نیاز به مهارت روفو‌گری دارد، بخشی از آن قالی‌ها به کشورمان جهت مرمت ارسال می‌شود و بخش اعظمی نیز به علل مختلف از جمله ابعاد قالی‌ها، نوع روفو، هزینه حمل به ایران، موزه‌ای بودن قالی‌ها و... باید در همان مکان روفو شود،‌ بنابراین حضور روفو‌گران متخصص در آن کشورها به عنوان سفرای فرهنگی کشورمان می‌تواند به یک فرصت تبدیل شود.

وی می‌افزاید: در این رابطه اتحادیه در صورت مراجعه رفو‌گران دارای پروانه کسب و درخواست معرفی به موزه‌ها و شرکت‌ها در خارج کشور همکاری لازم را انجام می‌دهد و بیشتر افرادی که برای ماموریت‌های مرمت قالی مهاجرت کرده‌اند، پس از اتمام کار به دلیل حضور خانواده‌شان در کشور به ایران باز‌می‌گردند؛ اما این‌که با حقوق ناچیز اقدام به این فعالیت کنند، مقوله دیگری است که به نظر من نباید ادامه یابد.

سعیده دلال علیپور‌ /‌ جام‌جم تبریز