این کلیه‌های سنگ‌ساز پردردسر

جام جم سرا: خیلی‌ها در پاسخ به این پرسش به مصرف بیشتر آب و مایعات اشاره می‌کنند و آن را بهترین روش برای پیشگیری از ایجاد سنگ‌های کلیوی می‌دانند. عده‌ای هم به بیماران مبتلا به سنگ کلیه توصیه می‌کنند مصرف لبنیات را کاهش دهند و باور دارند لبنیات، زمینه‌ساز بروز سنگ کلیه است. در این میان، باورهای زیادی وجود دارد که بعضی‌ها صحیح است و برخی هم اشتباه؛ اما نکته مهم این است با توجه به عوارض سنگ‌های کلیه باید بموقع آنها را تشخیص داد یا از عود مجددشان پیشگیری کرد.

نشانه‌ها را بشناسید

سنگ کلیه، مشکلی شایع است که افراد زیادی در طول زندگی آن را تجربه خواهند کرد. البته آن طور که دکتر جنابی می‌گوید احتمال بروز سنگ‌های کلیوی میان آقایان بیشتر از خانم‌هاست. همچنین با توجه به این که ممکن است شرایط بیمار بحرانی باشد و سنگ‌های کلیه با درد بسیار شدید همراه ‌شود، تشخیص بموقع و درمان آن نیز اهمیت زیادی دارد.

دکتر آریا جنابی، فوق‌تخصص بیماری‌های کلیه در گفت‌وگو با جام‌جم درباره علائم این بیماری، چنین توضیح می‌دهد: سنگ‌ کلیه معمولا با علائم کلاسیک و همراه با درد پهلوها نمایان می‌شود که این درد ممکن است به سمت کشاله ران نیز بوده و همراه با تهوع و استفراغ یا علائم گوارشی باشد.

وی ادامه می‌دهد: وقتی سنگ در حال دفع شدن است، ادرار فرد می‌تواند قرمز ‌شود یا ممکن است خون در ادرارش وجود داشته باشد.

البته سنگ کلیه می‌تواند حتی همراه با نارسایی کلیه باشد. دکتر جنابی با بیان این موضوع یادآور می‌شود: گاهی سنگ‌ها در هر دو کلیه بیمار وجود دارد و غیر از ایجاد درد و حالت تهوع و استفراغ می‌تواند به کلیه‌ها هم آسیب بزند. بنابراین اگر درمان به تعویق بیفتد، طول بکشد یا بیمار دیر برای درمان مراجعه کند، ممکن است با علائم نارسایی کلیه مواجه شود.

تکرر و سوزش ادرار هم یکی دیگر از علائم سنگ‌های کلیه است و این عضو هیات علمی دانشگاه، با اشاره به آن توضیح می‌دهد: گاهی سنگ‌های کلیوی در قسمت مجاری ادراری و نزدیک به مثانه قرار می‌گیرد که در این شرایط چنین علائمی ایجاد خواهد کرد.

همیشه تصور می‌شود بیماران مبتلا به سنگ‌های کلیه، درد شدیدی را تحمل می‌کنند، اما گاهی هم چنین اتفاقی نمی‌افتد و شرایط این طور پیش نمی‌رود. دکتر جنابی با بیان این موضوع می‌گوید: با این که عبور سنگ‌ کلیه یکی از شدیدترین دردهاست، اما گاهی ممکن است چنین اتفاقی بدون درد باشد. بنابراین بیماران نباید تصور کنند در صورتی که دچار سنگ کلیه هستند، حتما باید درد شدیدی داشته باشند و اگر درد ندارند، یعنی مشکلی هم در این زمینه وجود ندارد.

بر همین اساس، وی به بیمارانی که سنگ کلیه داشته یا در خانواده درجه اول‌شان سابقه خانوادگی سنگ کلیه وجود دارد، توصیه می‌کند به صورت دوره‌ای به پزشک مراجعه کنند تا از نظر وجود سنگ کلیه، بررسی‌های لازم انجام شود.

مراقب عود سنگ‌ کلیه باشید

سنگ کلیه از آن دست بیماری‌هایی است که احتمال عود آن وجود دارد و برای همین نباید تصور کنیم کسی که یک بار سنگ کلیه داشته و درمان شده است، دیگر با این مشکل روبه‌رو نمی‌شود. دکتر جنابی با بیان این که احتمال عود سنگ‌های کلیوی طی ده سال، 50 تا 60 درصد است، توضیح می‌دهد: تعداد سنگ‌های کلیه در فردی که مستعد است و در صورتی که بموقع تشخیص داده نشود، ممکن است بدون علامت زیاد شود و به جایی برسد که با اولین علامت فرد بفهمد چند سنگ در هر دو کلیه‌اش وجود دارد.

بنابراین اگر یک بار سنگ کلیه تشخیص داده شود، حتی اگر پس از آن علائم بالینی وجود نداشته باشد، فرد باید به طور دوره‌ای به پزشک مراجعه کند و تحت بررسی قرار بگیرد.

درمان سنگ کلیه با تغییر رژیم غذایی

بیمارانی که سنگ‌های کلیه عودکننده دارند، حتما باید از رژیم غذایی مناسب پیروی کنند تا مشکل‌شان بهبود یابد و خیلی آنها را اذیت نکند. در این رژیم غذایی هم نکات متعددی در نظر گرفته خواهد شد تا وضع بیمار بهتر شود که به گفته دکتر جنابی، یکی از مهم‌ترین نکات در این زمینه، مصرف مقدار کافی مایعات است.

وی در این‌باره توضیح می‌دهد: بیماران مبتلا به سنگ کلیه باید در طول روز بیش از هشت تا 12 لیوان آب یا حدود دو تا 2.5 لیتر مایعات بنوشند، به طوری که حدود 5/1 تا دو لیتر هم دفع ادرار روزانه داشته باشند. البته مصرف مایعات هم باید در طول روز و به تدریج باشد و این که فرد طی دو ساعت، میزان قابل توجهی مایعات مصرف کند و ساعت‌های زیادی از روز را بدون مایعات بگذراند، صحیح نیست. مصرف مایعات به قدری اهمیت دارد که حتی توصیه می‌شود قبل از خواب هم فرد مایعات زیادی بنوشد و در طول شب نیز اگر می‌تواند یک بار بیدار شود و کمی آب بخورد.

وی می‌افزاید: بهترین نوشیدنی برای این بیماران آبی است که در شرایط بهداشتی و سالم تهیه شده اما مصرف چای کمرنگ هم می‌تواند جایگزین خوبی باشد. علاوه بر این، مصرف سوپ و مواد غذایی دیگری که حاوی مایعات زیاد است نیز به این بیماران کمک خواهد کرد. با این حال، استفاده از نوشیدنی‌های گازدار و نوشابه‌ها به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود و نباید بیش از یک لیتر در هفته از این نوشیدنی‌ها استفاده شود.

این فوق‌تخصص بیماری‌های کلیه با تاکید بر کاهش مصرف نمک یادآور می‌شود: بیماران مبتلا به سنگ کلیه باید تا جایی که می‌توانند مصرف نمک را در رژیم غذایی‌شان کاهش دهند. زیرا هرچه میزان نمک کمتر باشد، شانس ایجاد سنگ کلیه هم کاهش خواهد یافت.

علاوه بر نمک، مصرف پروتئین‌های حیوانی و بخصوص گوشت قرمز که مصرف زیاد آن احتمال بروز سنگ کلیه را افزایش می‌دهد نیز در این بیماران باید محدود شود. وی ضمن بیان این مطلب ادامه می‌دهد: مصرف میوه‌ها و سبزیجات، اما برای بیمارانی که سنگ‌های عودکننده دارند، مناسب است. البته مصرف بعضی میوه‌ها و سبزیجات ممکن است در شرایط خاصی محدود شود، اما در کل میوه و سبزی برای این بیماران مناسب خواهد بود.

خیلی‌ها هم نگران مصرف لبنیات هستند و به اشتباه تصور می‌کنند در صورت روبه‌رو شدن با سنگ کلیه باید مصرف لبنیات را محدود یا به کلی حذف کنند. در صورتی که دکتر جنابی می‌گوید این افراد باید مصرف لبنیات را ادامه دهند، زیرا برخلاف آنچه تصور می‌شود، مصرف کلسیم خوراکی روزانه از طریق لبنیات یکی از درمان‌های مناسب سنگ‌های عودکننده کلیه به حساب می‌آید. بر همین اساس نیز توصیه می‌شود این بیماران مصرف شیر و ماست کم‌چرب را در برنامه غذایی‌شان داشته باشند.

ورزش به نفع مبتلایان به سنگ کلیه

ورزش برای کسانی که به سنگ کلیه مبتلا هستند هم مفید خواهد بود و برای همین دکتر جنابی توصیه می‌کند این بیماران به صورت منظم مشغول ورزش شوند.

وی می‌گوید: ورزش برای بیمارانی که مبتلا به سنگ کلیه عودکننده هستند، بسیار مهم است و اگر فرد بتواند به صورت منظم و روزانه این فعالیت‌ها را تکرار کند، کریستال‌های اولیه که در کلیه‌ بیماران مستعد سنگ کلیه تشکیل شده، دفع خواهد شد و در نتیجه زمینه بزرگ شدن و تشکیل سنگ‌های جدید به کمک ورزش از بین می‌رود.

دکتر جنابی درباره درمان این سنگ‌ها می‌گوید: فردی که سنگ کلیه دارد نباید تصور کند با مصرف مایعات می‌تواند این مشکل را برطرف سازد. گاهی این سنگ‌ها بسیار بزرگ است و به هیچ عنوان با روش‌های معمول دفع نمی‌شود. بر همین اساس توصیه می‌کنیم افراد بررسی‌های دوره‌ای را انجام دهند تا مشکل در مراحل ابتدایی تشخیص داده و به شیوه مناسب درمان شود.

نیلوفر اسعدی‌بیگی / گروه سلامت