صوت و تصویر به هزار شکل

به گزارش جام جم کلیک،گوشی‌های هوشمند به هر کسی این قدرت را داده تا خودش را در قالب یک فیلمبردار ببیند و اینترنت به اقیانوسی از فایل‌های ویدئویی تبدیل شده است، اما هر جا که بحث پخش ویدئویی باشد، حتما صحبت از فرمت‌ها، پسوندها و کدک‌ها (Codecs) هم است.

فهم و تمایز این فرمت‌ها و پسوندهای فایل‌های ویدئویی معمولا چندان سرراست نیست و گاهی می‌تواند پیچیده‌تر از روند فیلمبرداری باشد.

تفاوت فایل و کدک

اولین و مهم‌ترین نکته‌ در مورد ویدئو، تفاوت میان کدک و فایل است که اکثر کاربران در تشخیص این دو از هم دچار مشکل می‌شوند.

اصطلاح کدک (Codec) در اصل مخفف compressor-decompressor است و به روش‌های فشرده‌سازی داده یا باز کردن داده‌ فشرده گفته می‌شود.

وقتی داده‌ ویدئویی به مقدار مناسب فشرده‌سازی شد، مثل یک محصول باید آن را بسته‌بندی کرد تا برای ذخیره، نمایش و انتقال آماده باشد.

این کار، وظیفه فایل‌ها یا به طور دقیق‌تر فایل‌های ظرف (Container Files) است که مثل یک جعبه داده‌های ویدئویی را در داخل خود نگه دارند.

حال که تفاوت این دو مشخص شد، می‌توانیم نگاهی به کدک‌ها و فایل‌های معروف و مرسوم ذخیره‌
ویدئو داشته باشیم.

کدک‌های مشهور

کدک‌های بسیاری برای داده‌های ویدئویی وجود دارد، اما ما در اینجا فقط آنهایی را معرفی می‌کنیم که کاربران آشنایی و برخورد بیشتری با آنها دارند:

H.264/MPEG-4

این کدک که با هر دوی این نام‌ها شناخته می‌شود، مشهورترین کدک ویدئو است که امروزه برای فیلمبرداری، ذخیره و توزیع داده‌های ویدئویی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

استاندارد این فرمت سال 2003 نوشته شده و توسط دو گروه VCEG و MPEG توسعه یافته است. البته H.246 و MPEG-4 Part 10 (نام کامل آن)، در اصل دو استاندارد است، اما به‌صورت مشترک پیش برده می‌شوند ‌طوری که محتوای فنی آنها یکی است.

فرمت H.264 در سیستم‌های ویدئویی ازجمله دیسک‌های بلوری، سایت‌هایی مانند یوتیوب و فروشگاه آیتیونز و پخش تلویزیونی مثل DVB-T و DVB-T2 بسیار استفاده می‌شود.

MPEG-2

برادر کوچک‌تر و ساده‌تر MPEG-4 است که فرمت خوبی به حساب می‌آید. شهرت اصلی این کدک استفاده از آن در DVDهاست.

البته در اوایل توسعه‌ دیسک‌های بلوری، از این فرمت برای فشرده‌سازی داده‌های آن استفاده می‌شد که بعدها جای خود را به MPEG-4 داد. علاوه بر این، برخی ایستگاه‌های تلویزیونی از این فرمت برای پخش برنامه‌های کیفیت‌‌‌بالا استفاده می‌کنند.

DivX

آنهایی که سابقه‌ بیشتری در رایانه دارند، حتما این کدک را به خاطر دارند. کاربرد اصلی این کدک برای کپی (rip) دی‌وی‌دی‌ها روی هارد بود.

قدرت اصلی کدک DivX در فشرده‌سازی فایل‌های ویدئویی تا اندازه‌ای بسیار کوچک بود که آن را برای استفاده در وب مناسب می‌کرد، اما به دلیل کیفیت نه چندان مناسب ویدئو هنگام پخش روی صفحات بزرگ‌تر (تلویزیون) یا با رزولوشن بالاتر، امروزه کمتر از آن استفاده می‌شود.

RealVideo

حالا که صحبت از فرمت‌های قدیمی‌تر شد، بد نیست کدک RealVideo را هم معرفی کنیم که توسط شرکت RealNetowrks سال 1997 ارائه شد و تا سال 2008 هم ادامه یافت.

این فرمت زمانی در وب و رایانه‌های شخصی حضوری بسیار فعال داشت و کمتر رایانه‌ای را پیدا می‌کردید که روی آن پخش‌کننده‌ Real Player نصب نشده باشد.

دلیل محبوبیت این فرمت در یک قابلیت بود؛ پخش آن نیازی به دانلود تمام فایل نداشت و همین امکان، آن را به گزینه‌ای بسیار مناسب برای ویدئوهای تحت وب تبدیل می‌کرد. فایل‌های با این کدک پسوند rm. یا ram. داشتند.

WMV)Windows Media Video)

این کدک را با فایل‌های wmv اشتباه نکنید. کدک WMV در اصل مجموعه‌ای از کدک‌هاست که توسط مایکروسافت توسعه داده و دنبال می‌شود.

این کدک قدرت فشرده‌سازی خوبی دارد، اما بیشتر در ویندوز و محیط‌های مربوط به آن مورد استفاده قرار می‌گیرد. پایه‌ اصلی این کدک از نسخه‌ 7 به بعد براساس استاندارد‌MPEG است.

Theora

این کدک را نشنیده‌اید که البته حق دارید؛ زیرا این کدک معمولا همراه با نام فایل‌های حاوی آن شناخته می‌شود؛ Ogg Theora.

این کدکی است که در فایل‌های ogg. به کار می‌رود. کدک Theora که نسخه‌ ابتدایی آن سال 2004 عرضه شد، کیفیت بالای فایل‌ها را در ابعاد کوچک حفظ می‌کند، اما ایراد اصلی آن بار پردازشی نسبتا زیادی است که برای پخش به پردازنده وارد می‌کند.

فایل‌های مشهور

بیایید ببینیم این فرمت‌های مختلف در قالب چه فایل‌هایی برای پخش قرار می‌گیرند:

AVI ) .Avi)

این فایل (مخفف Audio Video Interleave) را می‌توان یکی از پربسامدترین انواع فایل‌های ویدئویی دانست که ردپای آن در هر دستگاهی یافت می‌شود.

با این‌که این فایل‌ معمولا ظرفی برای ویدئوهای با کدک MPEG است، اما عملا جعبه‌ای است که هر فرمتی را از Indeo تا Cinepak می‌توان در آن قرار داد.

فایل‌های avi توسط مایکروسافت در سال 1992 ارائه شد که خاصیت اصلی آن ذخیره‌ همزمان داده‌های ویدئویی و صوتی بود که اجازه‌ پخش همگام آنها را می‌داد.

MP4).mp4)

این فایل نیازی به معرفی ندارد و آن قدر پرکاربرد است که حتما گذرتان به ذخیره یا پخش آن افتاده است. این فایل توسط همان گروه MPEG معرفی شده و نام کامل‌ آن MPEG-4 Part 14 است.

این فایل در اصل برای ذخیره‌ ویدئو (با کدک MPEG-4) و صدا (با فرمت AAC) است، اما امکان ذخیره‌ زیرنویس و تصاویر ساکن را نیز دارد.

تنها پسوند رسمی این فایل‌ها همان mp4. است، اما پسوندهایی مانند m4a. (فقط برای صدا) و m4p. نیز برای فایل‌های آن دیده می‌شود.

QuickTime Movie ).mov)

این فایل‌ که پسوند آن مشهورتر از نام خودش است، توسط شرکت اپل عرضه شده و توسعه می‌یابد و البته انتقاد اصلی به این فایل نیز دقیقا به همین دلیل است.

با وجود این، فایل‌های QuickTime از تعداد زیادی کدک‌های صدا و تصویر پشتیبانی می‌کند. علاوه بر این، این فایل مزایای جالبی دارد که مهم‌ترین آن قابلیت ویرایش درجا است (بدون نیاز به کپی داده) که آن را برای انجام ویرایش ویدئوها بسیار مناسب می‌کند.

نکته‌ مورد توجه دیگر در مورد فایل این است که از دید طراحی شباهت بسیار زیادی به فایل‌های MP4 دارد.

ASF )Advanced Systems Format)

این فرمت فایل هم توسط مایکروسافت طراحی شده و کاربرد زیادی دارد، اما نکته‌ عجیب این است که پسوند اصلی آن یعنی asf. چندان مشهور نیست، بلکه فرمت‌های wma. و wmv.

که عملا فایل‌های ASF به شمار می‌آیند، معروف‌تر بوده و کاربرد بیشتری دارند. این فایل‌ها مثل یک کمد بزرگ است که علاوه بر مجموعه‌ بزرگی از کدک‌های صوتی / تصویری داده‌هایی مانند دستورات اسکریپتی، تصاویر ساکن JPEG و داده‌های باینری را هم می‌توان در آنها جا داد.

Flash Video

فایل‌های ویدئویی فلش که معرف حضور تمام کاربران اینترنت است، عملا یک خانواده پنج‌نفره متشکل از پسوندهای flv، .f4v، .f4p، .f4a. و f4b. است.

فایل‌های ویدئویی فلش عموما حاوی داده‌های با کدک Sorenson (کدک ویدئویی از شرکت Sorenson Media) یا VP6 هستند، اما نسخه‌های جدیدتر آن ویدئوهای H.264 و صداهای با کدک AAC را نیز پشتیبانی می‌کنند.

حال‌که صحبت از فایل‌های فلش است، بد نیست نامی هم از برادر ناتنی این خانواده، یعنی فایل‌های swf. ببریم.

فایل‌های swf. فایل‌های ویدئویی نیستند و فقط برای گرافیک چندرسانه‌ای و انیمیشن در وب به کار می‌رود.

MKV).mkv)

فرمت mkv را می‌توان حاکم فایل‌های ویدئویی با کیفیت‌بالا و حجم کم دانست. این فرمت که معمولا با نام «Matroska» (گرفته‌شده از یک کلمه‌ روسی به معنای عروسک‌های روسی تودرتو) شناخته می‌شود، می‌تواند تعداد نامحدودی ویدئو، تصویر، صدا یا زیرنویس را در یک فایل ذخیره کند.

نکته‌ مهم دیگر در مورد این فرمت، عمومی بودن مشخصات آن است که به نرم‌افزارهای مختلف و متن‌باز اجازه‌ ذخیره‌سازی و پخش آن را می‌دهد.

محمود صادقی

ضمیمه کلیک