بارداری سالم در تعطیلات

بارداری دوره‌ای بسیار حساس برای مادر و جنین است که باید در سلامت، ایمنی و آرامش طی شود. به‌ویژه وقتی خطرات محیطی مثل شرایط همه‌گیری کرونا یا آلودگی هوا یا سوز و سرمای فصل‌های پایانی سال مطرح است، مراقبت از سلامت بارداری توجه و دقت بیشتری را می‌طلبد.

به مناسبت در پیش بودن تعطیلات نوروزی و لزوم توجه به‌سلامت بارداران در نوروز۱۴۰۰ پای صحبت‌های دو نفر از متخصصان یعنی دکتر فیروزه بلاش، جراح و متخصص زنان و نازایی و عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری پژوهشگاه ابن‌سینا و دکتر آتوسا کریمی، جراح و متخصص زنان و زایمان و فلوشیپ ناباروری و عضو هیات علمی پژوهشگاه ابن‌سینا نشسته‌ایم.

بارداران چگونه از اضافه‌ وزن بیش‌ازحد در تعطیلات نوروز پیشگیری کنند؟

دکتر بلاش: نسبتی که باردار دچار وزن می‌شود بر اساس شاخص توده بدنی هر فرد محاسبه می‌شود. بیشترین اضافه‌ وزن در سه‌ماهه دوم و سوم می‌تواند اتفاق بیفتد که ما اضافه‌وزن نیم کیلوگرم در هفته را برای بارداران بدون عارضه و با وزن اولیه مناسب توصیه می‌کنیم. اضافه‌ وزن ناگهانی و افزایش وزن بیش از یک کیلوگرم در هفته به بررسی از حیث خطر مسمومیت بارداری نیاز دارد.

دکتر کریمی: اضافه‌ وزن مجاز در دوران ۹ماهه بارداری ۱۲تا ۱۲.۵کیلوگرم است. پس برای خانم‌هایی که دچار اضافه‌وزن پیش از بارداری هستند، توصیه به کاهش وزن در دوران بارداری نمی‌کنیم. درنتیجه فقط به چنین فردی توصیه می‌کنیم حداقل مجاز اضافه‌وزن بارداری را حفظ کند. برای کسانی که با وزن طبیعی باردار می‌شوند نیز توصیه می‌کنیم مراقب اضافه‌وزن بیش‌ازحدشان باشند.

آیا بارداران به بهانه افزایش نیاز جنین در حال رشد به غذای بیشتر نیاز دارند و مجاز به پرخوری به‌ویژه در تعطیلات نوروز هستند؟

دکتر کریمی: نیازی که مادر به افزایش دریافت میزان کالری دارد در سه‌ماهه اول، روزی ۸۵کیلوکالری است که تقریبا معادل دو تا بیسکویت ساقه طلایی یا دو تا سه قاشق برنج یا نصف لیوان شیر می‌شود. پس خانم باردار نباید مقدار زیادی کالری مصرف کند. یک جنین در سه‌ماهه اول، وزن کمی دارد و نیاز به دریافت کالری زیاد مادر ندارد. اضافه‌وزن بیش‌ازحد ممکن است با افزایش قند و فشارخون مادر همراه باشد که روی سلامت جنین تأثیر می‌گذارد و باعث سقط و افزایش احتمال عفونت هنگام زایمان شود. در سه‌ماهه دوم، میزان کالری‌ای که مادر روزانه باید اضافه دریافت کند، حدود ۲۶۰ کیلوکالری است که شامل یک کفگیر پلو یا یک لیوان شیر بیشتر یا یک عدد سیب بیشتر است. یعنی نیاز به دریافت حجم بیشتری از مواد غذایی نیست. در سه ماه سوم، میزان کالری‌ای که مادر می‌تواند روزانه بیشتر مصرف کند، حدود ۴۷۰ کالری است که معادل ۱۰قاشق برنج، یک لیوان شیر بیشتر یا دو عدد میوه بیشتر است. به‌خصوص اضافه‌وزن زیاد در سه‌ماهه سوم، احتمال زایمان‌های سخت و زودرس و نیز ترمیم‌نشدن زخم‌ها و تولد نوزادانی با ریسک ابتلا به دیابت را به‌همراه می‌آورد. بی‌شک بارداران در تعطیلات نوروز باید از خوردن زیاد تنقلات و شیرینی‌جات خودداری کنند. خوردن شیرینی و باقلوای زیاد باعث افزایش قند خون و خطرات ناشی از آن می‌شود.

برنامه تغذیه‌ای خانم باردار بر اساس الگوی کلی تغذیه سالم برای دیگر افراد تعریف می‌شود؟

دکتر بلاش: نوع تغذیه در بارداری بر سلامت مادر و جنین مؤثر است. توصیه ما مصرف سه وعده‌غذای اصلی و میان‌وعده‌های مناسب است که از غذای سالم و طبیعی، لبنیات، میوه‌ها و مغزها تشکیل‌شده باشد. از مصرف غذاهای شور و حاوی مواد نگهدارنده باید پرهیز شود.

بارداران جدا از خطر ابتلا به کرونا در صورت مسافرت باید متوجه چه خطراتی باشند؟

دکتر بلاش: در بارداری طبیعی اگر فرد مشکلی نداشته باشد (یعنی سابقه بیماری خاصی نداشته باشد) رفتن به سفر مشکل ایجاد نمی‌کند. حتی انجام سفر هوایی تا هفته ۳۶ بارداری بلامانع است. در مورد سفرهای زمینی هم توصیه می‌کنیم بارداران حتما از کمربند ایمنی استفاده کنند و در فواصل یک‌تا یک و نیم‌ساعته حتما از خودرو پیاده شوند و پاهایشان را برای پیشگیری از ترومبوز حرکت دهند. خانم‌هایی که ریسک زایمان زودرس دارند (مثل حاملگی دو یا چند قلویی)، خانم‌هایی که جفت پایین دارند، دهانه رحم‌شان دوخته شده یا بیماری زمینه‌ای مثل فشارخون یا بیماری خود ایمنی دارند باید حداقل جابه‌جایی را داشته باشند و از مسافرت پرهیز کنند. به‌علاوه یک‌سری از آسیب‌ها مثل زمین‌خوردن، ضرب‌دیدگی و تصادف نیز طی سفر محتمل است. در مورد زمین‌خوردگی باید گفت بارداران به‌خاطر هورمون‌ها، استحکام کمربند شانه‌ای و لگنی‌شان کمتر می‌شود و بیشتر در معرض پیچ‌خوردگی مچ پا هستند.

باردارانی که با روش‌های کمک‌باروری باردار شده‌اند، در تعطیلات نوروز باید چه مراقبت‌های بیشتری را رعایت کنند؟

دکتر کریمی: تمام خانم‌های باردار (چه کسانی که به روش‌های کمک‌باروری و چه به‌طور طبیعی باردار شده‌اند، در هفته‌های پایان سال باید یک چکاپ پزشکی داشته باشند تا اگر مشکلی وجود دارد پیش از تعطیلات برطرف شود. خانم‌هایی که با روش‌های کمک‌باروری مثل میکرواینجکشن یا آی‌وی‌اف باردار می‌شوند، تصور می‌کنند اگر تحرک داشته باشند، ممکن است جنین‌شان سقط شود، درحالی‌که این تصور اشتباه است. خانم‌های باردار طی تعطیلات هرگز نباید کارهای سنگین یا اقدامات خطرناک در خانه‌تکانی یا مهمان‌داری (به‌دلیل فشار کار زیاد و نیز خطر ابتلا به کرونا) انجام دهند.

خانم‌های باردار باید از روبوسی به‌شدت پرهیز و موازین بهداشتی را رعایت کنند. به‌ویژه کسانی که از روش‌های کمک‌باروری استفاده کرده‌اند از هرگونه کار سخت و سنگین پرهیز کنند اما کارهای شخصی‌شان را انجام دهند. حتما پیاده‌روی در روزهایی که هوا آلوده نیست، داشته باشند یا در منزل روزانه قدم بزنند.

خانم‌هایی که حین بارداری دچار خونریزی شده‌اند یا جفت سرراهی دارند باید با پزشک‌شان در مورد میزان فعالیت و تحرک روزانه‌شان مشورت کنند.

پونه شیرازی - دانش و سلامت / روزنامه جام جم