بررسی جایگاه و روابط پدر در خانواده

پدر، قهرمان بلامنازع خانواده

فقط حضورش کافی است تا این حس را به تو بدهد که پشتت به کوه گرم است! پدرها شاید مانند مادرها آشکارا محبت نکنند، آن‌قدر خوش زبان نباشند و زبان به تعریف و تمجید نگشایند و احتمالا قربان صدقه نروند. ممکن است به‌گونه‌ای رفتار کنند که انگار حائلی ازشرم وحیا میان شماست اما فقط نگاه‌شان کافی است تا متوجه شوی در اعماق وجودشان چگونه به تو عشق می‌ورزند و چقدر برایت دغدغه دارند و آغوش گرمای‌شان همیشه پذیرای وجودت است.

کد خبر: ۱۴۴۳۰۶۱

نویسنده زهره احمدزاده - خبرنگار چاردیواری

پدرها نخستین قهرمانان زندگی فرزندان‌شان هستند. اصلا انگار همیشه فکر می‌کنی پدرت می‌تواند هر کار ناممکنی را انجام دهد و از نگاه فرزندان انگار هیچ چیزی برای پدرشان ناممکن نیست. به همین دلیل تا زمان حضور پدر درخانواده، فرزندان به‌خصوص دخترها به شکل ویژه‌ای به حمایتگری پدر تکیه می‌کنند و قهرمانی بلامنازع از پدر در ذهن‌شان می‌سازند. برای پسرها هم پدر نخستین الگویی است که می‌توانند سیر و سلوک و رفتارهای‌شان را با او مطابقت دهند.

حامی اصلی خانواده
پدر اصولا نقش متفاوتی در خانواده دارد و جنس محبت وحمایتش باجنس محبت و حمایت مادر متفاوت است.پدر حمایتگر اصلی خانواده است. شخصیت پدر می‌تواند به طور قابل توجهی بر زندگی یک کودک تأثیر بگذارد. پدران ممکن است شرایط را متفاوت ازمادران اداره کنند.مادران تمایل دارند از فرزندان خود محافظت کنند درحالی که پدران ممکن است کنجکاوی و تجربه را تشویق کنند. گرچه نخستین کسی که در زندگی کودکان نقش مستقیم دارد و زمان زیادی را با فرزندش می‌گذراند مادر است اما اهمیت نقش پدر در تربیت و شکل‌دهی به شخصیت فرزندان از مادر کمتر نیست.

نخستین تصویر از مرد در ذهن بچه‌ها
کودکان روحیه‌ای حساس دارند و از طریق مشاهده‌ رفتارهای والدین و اطرافیان است که تجربیات رابطه‌ای را درونی می‌کنند. شخصیت پدر در خانواده به عنوان یکی از اولین الگوها و روابط مردانه‌ای است که کودک با آن مواجه می‌شود. اگر کودک رابطه سالمی با پدر خود داشته باشد، تمایل به داشتن عزت نفس بالاتر، اعتماد به‌نفس و روابط پایدارتر با مردان دارد. برعکس اگر کودکی رابطه ناسالمی با پدرش داشته باشد، ممکن است در بزرگسالی دچار پریشانی روانی بیشتری شود و با ایجاد روابط سالم با مردان مبارزه کند. روابط ناسالم با یک شخصیت پدری می‌تواند به‌طور قابل‌توجهی بر سلامت روانی و انتخاب‌های ناخودآگاه کودک در بزرگسالی تأثیر بگذارد.

نقش محوری
ایفای نقش مناسب پدر در خانواده می‌تواند از بار مسئولیت روانی و عاطفی زن خانواده کم کند و او را در ایفای بهتر و مناسب‌تر نقش مادری کمک دهد اما درخانواده‌هایی که پدر به دلایلی نقش خود را به‌درستی ایفا نمی‌کند و خودش نقش پدرانه‌اش را به تامین نیازهای مالی و مادی خانواده تقلیل می‌دهد، مادران هم ناگزیرند بیشتر از خودشان مایه بگذارند و جای خالی پدر را در روابط خانوادگی و روابط میان فرزندان پر کنند.

کمک به رشد عاطفی کودک
بچه‌ها بخشی از رشد عاطفی و اجتماعی خود را از روابط میان پدر و مادر در خانواده یاد می‌گیرند؛ پدرانی که تعارضات زندگی خانوادگی و زناشویی را با احترام و بدون خشونت با همسر خود حل کنند به رشد عاطفی فرزندان‌شان کمک می‌کنند. بچه‌ها با مشاهده روابط میان پدر و مادر یاد می‌گیرند که چه انتظاراتی باید از طرف مقابل داشته باشند و چگونه در روابط با شریک زندگی خود رفتار کنند.

رهبر خانواده
برخلاف باورهای رایج که نقش تربیت فرزند را صرفا به مادر مربوط می‌داند باید بگوییم پدرها هم در این خصوص نقشی مهم و تاثیرگذار دارند و به‌نوعی رهبر خانواده‌اند. در خانواده‌هایی که پدر در کنار مادر به‌درستی نقش تربیتی خود را ایفا می‌کند، فرزندان از سلامت روانی واجتماعی بیشتری برخوردارند.

مشاوره به فرزندان
هرچند مادرها هم درخانواده نقش مشاوره‌ای دارند اما این نقش درباره پدرها پررنگ‌تر است و آنها کمتر احساسات را در تصمیم‌گیری‌های‌شان دخالت می‌دهند. پدرها به فرزندان خود کمک می‌کنند تا یاد بگیرندکه چگونه انتخاب‌های بهتری برای زندگی داشته باشند. پدران به رشد شناختی فرزندان‌شان کمک زیادی می‌کنند. کودکان با عملکرد شناختی توسعه‌یافته احساس می‌کنند که بیشتر مورد محبت قرار می‌گیرند که باعث بهبود رفتار‌می‌شود.

حمایت مالی
یکی ازوظایف اصلی پدران پس از حمایت عاطفی، حمایت مالی کودکان و اعضای خانواده است. در دین مبین اسلام مسئولیت تامین مخارج و نفقه را بر دوش مرد خانواده و پدر گذاشته است و او موظف است تا هزینه‌های زندگی همسر و فرزندانش را تامین کند. البته که همین مدیریت مالی و وابستگی مالی سایر اعضای خانواده به پدر به نوعی جایگاه و قدرت او را در خانواده تثبیت می‌کند اما در عین‌حال پدرها باید حواس‌شان باشد در کنار تامین نیازهای مالی خانواده در برابر نیازهای عاطفی آنها هم مسوول هستند.

برقراری نظم و انضباط
نقش پدر درخانواده دربرقراری نظم وانضباط اهمیت بالایی دارد.این‌در‌حالی است‌که نقش مادران درخانواده بیشتر درحمایت‌های عاطفی از فرزندان است و مسئولیت پدر در خانواده طوری است که بتواند پدر خوبی برای فرزندان و شوهر ایده‌آلی برای همسرش باشد، یعنی پدر می‌تواند با کمی سختگیری، مسئولیت‌پذیری را به کودکانش بیاموزد .

توسعه شناختی
بخشی از عواطف کودکانه توسط پدران هدایت می‌شود چرا که پدر پشت و تکیه‌گاه فرزندش است و این را باید بداند که با وجود او کودک احساس امنیت پیدا می‌کند. پس در قدم اول از همان بدو تولد پدر همچون مادر نقش اساسی در آرامش، امنیت و احساس خوب دارد و در واقع پدر نخستین قهرمان زندگی فرزندش است. هنگامی که پدران با کودکان نوپای خود بازی می‌کنند، به آنها کمک می‌کنند تا یک پیوند عاطفی ثانویه با افراد دیگر ایجاد کنند. پیوند مادر پیوند اولیه است.

سلامت روانی و اجتماعی فرزندان
محققان ثابت کرده‌اند روابط محبت آمیز پدر و کودک باعث پیشرفت کودک، محبوبیت او بین همسالان و سازگاری بیشترش می‌شود. هر چند بین این روابط مثلا با داشتن فرزند پسر و دختر تفاوت‌هایی در سبک فرزندپروری وجود دارد اما به هرحال پدری که خود را به روز می‌کند وهمگام با فرزندانش می‌شود، می‌تواند چالش‌های کمتری در زمینه روابط با فرزند یا فرزندانش داشته باشد.

نقش پدر در تربیت فرزند دختر
اولین مردی که هر دختری می‌شناسد، پدرش است. پدران برای دختران‌شان نماد مردانگی هستند. به همین دلیل هم دختران هر مردی را که وارد زندگی‌شان می‌شود با پدر خود مقایسه می‌کنند. همچنین پدران نقش مهمی در عزت نفس دختران دارند. در تربیت یک دختر درست است که هردوی والدین مسوول هستند اما پدران نقش موثرتری در ایجاد حس امنیت، استقلال و انتخاب‌های صحیح دختران‌شان در آینده دارند.به لحاظ روان‌‌شناسی ثابت شده است دخترانی که در خانه مورد حمایت عاطفی پدران‌شان قرار می‌گیرند، در ارتباط با جنس مخالف دچار تصمیم‌های سطحی و لحظه‌ای و زودگذر نمی‌شوند، این‌که با یک محبت کوچک دلشان بلرزد و فریب بخورند چرا که از نظر عاطفی اقناع هستند.بسیاری از زنان موفق در دوره کودکی و نوجوانی، پدرانی داشته‌اند که استعداد و احساسات مربوط به جذابیت و دوست‌داشتنی بودن را در آنها پرورش داده‌اند. در واقع، این زنان در طول زمان شکل‌گیری شخصیت، به طور مستمر از جانب پدران‌شان مورد احترام بوده و هیچ‌گاه، ضعیف شمرده نشده‌اند. ‌دختری که در خانواده با پدر مستبد به دنیا می‌آید، خودش را یک قربانی می‌داند. اگر پدر مستبدی هستید از خود بپرسید آیا بهتر نیست دخترتان در بعضی مسائل به تنهایی و مستقل تصمیم‌گیری کند؟ اگر این اجازه را به دختر خود بدهید او هم کم‌کم یاد می‌گیرد روی پای خودش بایستد.پدران باید قوانین و محدودیت‌ها را برای دختر مشخص کنند و به او یاد بدهند که پدر و مادر برخلاف هم عمل نمی‌کنند. در صورتی که پدر عاطفه خود را به دختر نشان دهد، دختر بعدها به دلیل اعتمادی که به پدر خود دارد، از او در زمان تصمیم‌گیری‌ها مشورت می‌گیرد.اما عشق و ارتباط یک پدر واقعی با دخترش قابل شکستن نیست. پدر هیچ‌گاه دختر خود را در اتفاقات و مشکلات تنها نمی‌گذارند. البته ممکن است پدر گاهی اوقات به دختر خود سختگیری هم داشته باشد اما این هم بخشی از وظایف پدری در تربیت فرزندان است.

نقش پدر در تربیت فرزند پسر
درحالی که یک مادر می‌تواند عشق و دلسوزی را آموزش دهد، یک پدر می‌تواند پسرش را برای رویارویی با مشکلات زندگی آماده کند. پدر برای پسرها پدر نقش الگویی دارد. اما در عین حال گاهی رابطه بین پدر و پسر می‌تواند پیچیده باشد. پدران و پسرانی که اختلاف نظر زیادی با هم دارند ارتباط برقرار کردن را با یکدیگر دشوار می‌بینند. گاهی ارتباط پدر با فرزند پسر رقابتی می‌شود و گاهی دل‌شان می‌خواهد ارتباط خود را قوی‌تر کنند.شاید ندانید اما ممکن است رفتار امروز شما با پسرتان نتیجه رفتاری باشد که پدرتان با شما داشته و مطمئن باشید اگر شما راهی اشتباه در پیش بگیرید، ممکن است پسرتان هم روزی با پسرش رفتاری مشابه و اشتباه در پیش بگیرد.پسرها احساسات را با مشاهده رفتار پدران خود می‌آموزند. آنها باید ببینند که شما چهار احساس اصلی خشم، ترس، غم و خوشحالی رابروز می‌دهید. پسران بایدمتوجه شوند که پدرهم احساسات دارد. پسرها دوست دارند از لحاظ جسمی فعال باشند و مثلا با پدر خود کشتی بگیرند و به بازی‌های خشن بپردازند. پسرها از این بازی‌ها یاد می‌گیرند چگونه سرگرم باشند، چطور سر و صدا کنند و حتی عصبانی شوند. یک پسر تقریبا در ۱۴سالگی متوجه می‌شود که از مادر خود بزرگ‌تر شده است و دیر یا زود به این فکر می‌افتد که او نمی‌تواند مرا مجبور به انجام کاری کند. وقتی این تفکر به مرحله عمل برسد، پسر سعی خواهد کرد با لاف‌زدن یا ترساندن بر مادرش غلبه کند. این زمان است که پدر باید وارد عمل شود و به پسر خود آموزش‌های لازم و مهم را بدهد. این‌که چگونه پسران جوان یاد می‌گیرند استقامت کنند و بر موانع زندگی غلبه کنند، بخش جدایی‌ناپذیر ورود به مردانگی است. پسرانی که هم در عادت روزمره و هم بحرانی پدران خود را تماشا می‌کنند، متوجه راهبردهای موفقی برای حل مشکلات مختلف زندگی می‌شوند.