ایرانی‌ها چطور می‌میرند؟

جام جم سرا: بررسی وضعیت موجود بیماری‌ها و عوامل خطر غیرواگیر نشان می‌دهد که در سال ۱۳۹۰ از ۳۸۰ هزار مرگ ثبت شده ۹۲ هزار نفر با سکته قلبی (۲۵ درصد)، ۴۳ هزار نفر با سکته مغزی (۱۳ درصد)، ۳۱ هزار نفر حوادث و سوانح (۷ درصد) و ۳۰ هزار نفر به علت سرطان فوت کرده‌اند.

شیوع اختلالات روانی در ایران بر اساس پیمایش ملی سال ۱۳۹۱ حدود ۲۳/۶ است. همچنین بر اساس گزارش بار بیماری‌های جهانی (۲۰۱۱) در ایران بیماری‌های قلبی - عروقی (۱۷ درصد)، اختلالات روانی (۱۴ درصد)، بیماری‌های اسکلتی - عضلانی (۷/۵ درصد)، حوادث ترافیکی (۷/۵ درصد)، ‌ نئوناتال (۶/۵ درصد)، سرطان (۵/۵ درصد)، بیماری‌های تنفسی (۴/۲ درصد)، اختلال تغذیه‌ای (۲ درصد)، دیابت (۲ درصد) مجموعا ‌حدود ۷۰ درصد بار بیماری‌ها را تشکیل می‌دهند.

۱۰ عامل خطر اول سلامت (دالی منتسب) در ایران نیز به ترتیب رژیم غذایی، فشار خون (۱۰ میلیون نفر)، توده بدنی بالا (۹ میلیون نفر چاق)، کم تحرکی (۱۸ میلیون نفر تحرک ناکافی)، دخانیات (۵ میلیون و ۳۰۰ هزار نفر)، دیابت (۷/۵ میلیون نفر)، آلودگی هوا، کلسترول بالا (۱۴ میلیون نفر)، خطرات شغلی و مصرف مواد مخدر (سه میلیون نفر) است. البته این اعداد مربوط به جمعیت ۱۵ تا ۶۴ سال است.

در خصوص شیوع آسم و مزمن انسدادی ریه (COPD) نیز باید گفت که تا کنون مطالعه‌ای فراگیر در کشور صورت نگرفته، اما بر اساس آخرین مطالعات شیوع علائم آسم در جمعیت کودکان و نوجوانان حدود ۱۳ درصد و در جمعیت بالغین حدود ۷ تا ۸ درصد است. شیوع بیماری COPD بر اساس مطالعات جهانی حدود ۶ تا ۷ درصد است. البته در زمینه آسیب‌های اجتماعی طلاق، فقر، خشونت خانگی، جرائم و ترک تحصیل نیز اعداد و ارقامی وجود دارد که نیازمند مداخلات هماهنگ و علمی است.

به گزارش جام جم سرا و بر اساس آخرین پیمایش کشوری سلامت دهان در سال ۱۳۸۲ نیز بطور متوسط هر دانش آموز شش ساله هنگام ورود به مدرسه پنج دندان شیری پوسیده داشته است که این تعداد بر اساس آمار سال ۱۳۹۰ به ۵/۷ رسیده است. شیوع این بیماری‌ها با افزایش سن بیشتر شده؛ بطوری که در ایران ۹۰ درصد افراد جامعه، یک یا چند بیماری شایع دهان را تجربه کرده‌اند.

بار بیماری‌های دهانی یک درصد از کل بار بیماری‌ها را تشکیل داده، ‌اما به دلیل عوارض حاصل از این بیماری‌ها در ایجاد بیماری‌های سیستمیک عمدتا بیماری‌های غیرواگیر (از جمله بیماری‌های قلبی - عروقی، دیابت، سرطان و غیره)، بار کلی بیماری‌های دهان بیشتر از این مقدار است. بی‌تردید آغاز مراقبت از هنگام رویش دندان یکی از ساده‌ترین و ارزان‌ترین روش‌های سلامت همگانی است.

بررسی سطح سواد سلامت در بزرگسالان در پنج استان کشور در سال ۱۳۸۵ نشان می‌دهد که حدود ۵۷ درصد از شرکت کنندگان از سواد سلامتی ناکافی و تنها حدود ۲۸ درصد از سطح سواد سلامتی کافی برخوردار بودند. تنها ۴۰ درصد افراد بالای ۱۸ سال در مناطق شهری و کمتر از ۲۰ درصد افراد در مناطق روستایی از سواد سلامت کافی برخوردارند.

دستآوردهای نظام سلامت ایران

با این حال باید تاکید کرد که دستاوردهای خدمات شبکه‌های بهداشتی درمانی کشور در سه دهه گذشته متنوع و در برخی موارد در سطح بین‌المللی الگو و زبانزد بوده است؛ کاهش شاخص‌های مرگ نوزادان، کودکان و مادران باردار، کنترل بیماری‌های عفونی و افزایش امید به زندگی به میانگین ۷۳ سال از آن جمله است.

این موفقیت‌ها مرهون توسعه خدمات شبکه‌های بهداشتی - درمانی در جمعیت‌های روستایی و محروم جامعه بوده است. عوامل پیشران در این موفقیت توسعه نیروی انسانی در بخش سلامت و همچنین ارتقای عوامل اجتماعی چون افزایش سواد مردم (به خصوص کاهش اختلاف سواد زنان و مردان) و توسعه امکانات بهداشتی، ‌رفاهی و زیر ساختی در روستا‌ها توسط سایر بخش‌ها بوده است.

از چندین سال گذشته برنامه‌های مراقبت از دیابت، فشار خون، ‌هیپوتیروئید نوزادان، سلامت دهان و دندان، بیماری تالاسمی در شبکه بهداشتی درمانی روستایی ادغام شده است. پنج دوره نظام پیمایش عوامل خطر واگیردار در سال‌های ۱۳۸۳، ۱۳۸۵، ۱۳۸۷، ۱۳۸۸ و ۱۳۹۰ انجام شده است. پس از مطالعه بار بیمار‌ی‌ها در اوایل دهه ۸۰ اکنون گزارش جدید بار بیماری‌ها در حال آماده‌سازی است.

شورای عالی سلامت و امنیت غذایی کشور به ریاست رییس جمهور ۱۰ سال سابقه فعالیت و بیش از ۱۰۰ مصوبه در زمینه‌های غذا و سلامت از جمله کاهش نمک و چربی و قند دارد. متناظر شورای عالی در سطح ۳۱ استان و شهرستان‌های کشور کارگروه‌های تخصصی سلامت و امنیت غذایی وجود دارد. در سال ۱۳۹۲ نظام نامه مدیریت سلامت در سطح استانی برای توسعه مشارکت‌ مردم و همکاری بین بخشی بویژه برای پاسخ دهی به بیماری‌های غیرواگیر توسط وزیر کشور و وزیر بهداشت مشترکا ابلاغ شده است.

البته اخیرا نیز برنامه «تحول بهداشت» در قالب اجرای طرح تحول نظام سلامت در وزارت بهداشت کلید خورده و برنامه‌های متنوعی برای تمام اقشار جامعه بویژه مناطق محروم و جمعیت حاشیه ‌نشین تدارک دیده و تامین اعتبار شده است؛ تا به این ترتیب ابتدا سطح سلامت خانواده‌ها در جهت مراقبت از خود بالا رفته و با طراحی بسته‌های مختلف خدمتی، نظام سلامت کشور گام در راه پیشگیری و جلوگیری از ابتلا به بیماری‌ها گذارد. (ایسنا)