واریس در اصل به پیچ‌خوردگی غیرطبیعی سیاهرگ‌ها، به‌ویژه دراندام تحتانی گفته می‌شود.این حالت معمولا درنتیجه نارسایی دریچه‌های سیاهرگی بروز می‌کند که وظیفه دارند از بازگشت خون به عقب جلوگیری کنند. در شرایط طبیعی، این دریچه‌ها به‌صورت یکطرفه عمل کرده و خون را به سمت قلب هدایت می‌کنند اما اگر به دلایل مختلف مانند فشار بیش از حد، ایستادن یا نشستن طولانی، چاقی یا ضعف مادرزادی دیواره و دریچه‌های سیاهرگی، عملکرد این دریچه‌ها مختل شود، خون در سیاهرگ‌ها تجمع یافته و باعث پیچ‌خوردگی آنها می‌شود. واریس بیشتر در زنان، افراد چاق، کسانی که مشاغل ایستاده دارند (مانند معلمان، آرایشگران، جراحان و پرستاران) و افرادی که سابقه خانوادگی واریس دارند، دیده می‌شود.
همچنین تغییرات هورمونی در دوران بارداری و مصرف داروهای هورمونی می‌تواند احتمال بروز این بیماری را افزایش دهد. در مراحل ابتدایی، بیماران از احساس سنگینی پا، خارش، بی‌قراری پاها هنگام استراحت و مشاهده خطوط برجسته آبی یا بنفش در سطح پوست شکایت دارند. با گذشت زمان و در صورت بی‌توجهی، ممکن است درد مزمن، تورم مچ پا، تغییر رنگ پوست، اگزما و در موارد شدیدتر، زخم‌های وریدی ایجاد شود.
پیشگیری؛ پیش از آن‌که کار به درمان بکشد
از آنجا که واریس در بسیاری از موارد قابل پیشگیری است، آموزش سبک زندگی سالم نقش مهمی در کاهش بروز این بیماری دارد. نخستین و شاید مهم‌ترین توصیه، تحرک مداوم است. فعالیت بدنی روزانه مانند پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری یا ورزش‌هایی که به عضلات ساق پا کمک می‌کنند، باعث بهبود جریان خون و عملکرد بهتر دریچه‌های سیاهرگی می‌شود. برعکس، بی‌تحرکی طولانی‌مدت، به‌ویژه نشستن یا ایستادن بدون حرکت، یکی از عوامل خطر اصلی در ایجاد واریس است.افرادی که به‌دلایل شغلی مجبورند ساعت‌های طولانی بایستند یا بنشینند، باید در فواصل زمانی کوتاه، چند دقیقه راه بروند یا با حرکت دادن مچ پا و بالا بردن پاشنه‌ها، جریان خون را تحریک کنند. بالا نگه‌داشتن پاها هنگام استراحت نیز می‌تواند از برگشت خون جلوگیری کرده و به کاهش فشار در سیاهرگ‌های پاکمک کند.همچنین کاهش وزن در افراد دارای اضافه‌وزن، نقش چشمگیری در پیشگیری و حتی کاهش علائم واریس دارد. همچنین پوشیدن لباس‌های گشاد، اجتناب از پوشیدن جوراب‌های سفت در ناحیه ران یا زانوواستفاده ازجوراب‌های واریس طبی برای افراد درمعرض خطربالا، توصیه می‌شود. رژیم غذایی هم در پیشگیری از واریس بی‌تأثیر نیست. مصرف مواد غذایی سرشار از فیبر مانند سبزیجات، میوه‌ها، غلات کامل و نوشیدن آب از بروز یبوست جلوگیری می‌کند.یبوست مزمن یکی از عوامل فشارزا بر سیاهرگ‌های لگن و اندام تحتانی است و می‌تواند خطر واریس را افزایش دهد.
درمان؛ از مراقبت تا روش‌های پزشکی
در صورت بروز واریس، انتخاب درمان بستگی به شدت علائم، وضعیت سلامت عمومی فرد و میزان پیشرفت بیماری دارد. در مراحل خفیف، تغییر در سبک زندگی و استفاده منظم از جوراب‌های فشاری می‌تواند علائم را کنترل کند. در مراحل پیشرفته‌تر، روش‌هایی مانند اسکلروتراپی (تزریق ماده شیمیایی برای بستن رگ)، لیزر درمانی داخل وریدی، رادیوفرکوئنسی و در برخی موارد جراحی برداشتن رگ (استریپینگ) توصیه می‌شود.
نکته مهم آن است که هیچ‌یک از این درمان‌ها جایگزین تغییر سبک زندگی نمی‌شود. حتی پس از مداخلات پزشکی، اگر‌فرد همچنان شیوه زندگی کم‌تحرک، تغذیه ناسالم و اضافه‌وزن را ادامه دهد، احتمال بازگشت بیماری بسیار بالا خواهد بود.
در نتیجه باید گفت که واریس اگرچه در ابتدا بیماری ساده‌ای به نظر می‌رسد اما در صورت پیشرفت، می‌تواند کیفیت زندگی‌را به‌شدت تحت تأثیر قرار دهد. با آگاهی، تحرک، تغذیه مناسب و رعایت اصول ساده، می‌توان از بروز آن جلوگیری کرد یا شدت آن را به حداقل رساند.
