عقربه کاهش وزن در جا می‌زند

جام‌جم‌سرا: هر روز ساعت‌ها روی تردمیل می‌دوید. از خوردن هر غذا، خوراکی یا نوشیدنی که یک گرم به وزن‌تان اضافه می‌کند ‌پرهیز می‌کنید، اما باز هم اتفاق خاصی نمی‌افتد. از وزن‌کردن خودتان هراس دارید و اصلا برای خرید لباس جدید اقدام نمی‌کنید و همه اینها غم عالم را روی دل شما گذاشته است. به نظرتان دلیلی برای کاهش‌نیافتن وزن‌تان وجود ندارد، اما حقیقت این است که حداقل شش دلیل برای ثابت ماندن وزن‌تان وجود دارد که شاید شما با همه این دلیل‌ها یا شاید با بعضی از آنها دست و پنجه نرم کنید.

عضله‌ کافی نیست

هرچه بدن شما عضلانی‌تر باشد، میزان کالری‌ای که در اثر تحرک بدنی می‌سوزانید، بیشتر است. وقتی چربی متصل به عضله باشد با تحرک عضله‌ها، چربی نیز می‌سوزد، اما زمانی که عضله وجود نداشته یا کم باشد، با هر بار تحرک بدنی به جای آن که چربی متصل به ماهیچه‌ها بسوزد، از حجم ماهیچه‌ها کاسته شده و همان اصطلاح «آب‌شدن ماهیچه» اتفاق می‌افتد. به همین دلیل وقتی مردان ورزش می‌کنند از نظر کاهش وزن و آب شدن میزان چربی‌های بدن به نتیجه بهتری می‌رسند و زودتر جواب می‌گیرند. دلیل آن نیز عضلانی‌تر بودن بدن مردان نسبت به زنان است.

راهکار: کاهش وزن را باید با بدن‌سازی آغاز کنید تا ضمن تقویت عضله‌ها، چربی‌های اضافی آب شده و وزن بدن‌تان کم شود. این ورزش باید حجم عضله‌های شما را افزایش دهد. در حین ورزش باید ضربان قلب‌تان بالا برود. در نتیجه با شروع ورزش به صورت اصولی ابتدا حجم بدن تغییر می‌کند و سپس کاهش وزن آغاز می‌شود.

ژنتیک مقصر است

در تقسیم‌بندی علم تغذیه، چاقی به دو گروه سیبی‌شکل و گلابی‌شکل تقسیم‌بندی می‌شود. در نوع سیبی‌شکل، ناحیه شکم ـ کمر چاق است و در فرم گلابی‌شکل، ناحیه ران، لگن و باسن دچار چربی اضافی است. این ساختار بدنی کاملا ژنتیکی است. یعنی ساختار بدنی شما از نظر نحوه تجمع چربی در بدن شبیه پدر یا مادرتان خواهد شد؛ یعنی دچار چاقی سیبی یا گلابی خواهید بود. در این شرایط است که هر ورزشی که انجام می‌دهید نتیجه ندارد و ساختار بدنی شما به همان شکل سیب یا گلابی باقی می‌ماند و به قول متخصصان تغذیه، سیب از درخت نمی‌افتد!

راهکار: نخست این‌که نباید ژنتیک را بهانه کنید. زیرا سهم ژنتیک در ایجاد چاقی سیب یا گلابی‌شکل، بین 5 تا 9 درصد است. دوم این‌که تنها راه کاهش وزن در این موارد انجام ورزش‌هایی است که چربی موضعی این نواحی را برطرف کند. سوم این‌که خیلی رویایی فکر نکنید. یعنی فکر نکنید با مدتی ورزش و رفع این چاقی موضعی مشکل کاملا برطرف می‌شود. پس از کاهش وزن باید ورزش‌های این ناحیه را باز هم انجام دهید تا با عضلانی شدن این بخش‌ها چربی در آن لانه نکند.

سن، سازگار نیست

با افزایش سن، میزان سوخت و ساز بدن کاهش می‌یابد. همین مسأله، عامل مهمی برای اضافه‌وزن است. زیرا تعادل بین دریافت کالری و سوزاندن آن به هم می‌خورد و چربی در بدن جمع می‌شود. این مساله که تحلیل عضلات با افزایش سن همراه می‌شود، مزید بر علت است و باعث تجمع چربی در بدن می‌شود.

راهکار: بعضی افراد برای افزایش میزان سوخت و ساز بدن ورزش‌های هوازی، از پیاده‌روی تا شرکت در کلاس ایروبیک را انتخاب می‌کنند. بعضی دیگر هم با استفاده از تردمیل، دوچرخه ثابت و... راهی برای افزایش تحرک بدنی‌شان پیدا می‌کنند. ضمن این که زمان کل انجام این ورزش‌ها حداکثر یک تا دو ساعت در روز است، اما یک روز 24 ساعت است! بنابراین برای این‌که همیشه بدن شما در حال سوزاندن کالری باشد، سعی کنید کارهای ساده را هم خودتان انجام دهید تا بابت هر کدام کالری بسوزانید. اتو کردن، پهن‌کردن رخت‌ها و جمع‌کردن آنها، نظافت مختصر خانه، باغبانی در منزل، راه رفتن و حرکت برای انجام هر کار شخصی از راهکارهای افزایش میزان سوخت و ساز بدن است. با انجام این کارها حداقل 350 کیلوکالری انرژی بیشتر از افرادی که تحرک لازم را در منزل ندارند، می‌سوزانید و به این ترتیب می‌توانید به سن‌تان غلبه و کمبود سوخت و ساز را جبران کنید.

افت بدن، تجمع چربی

افت بدن اگرچه به بالا رفتن سن ارتباط دارد، اما به دلایل متعددی در جوانی نیز ممکن است اتفاق بیفتد. از دلایل افت بدن می‌توان به مواردی مثل کافی نبودن تحرک بدنی، تغذیه نامناسب و بعضی اختلال‌های هورمونی اشاره کرد که به کاهش یا افزایش وزن بدن به طور غیرعادی منجر می‌شود. به این ترتیب بدن افت می‌کند و نمی‌توان آن‌طور که شایسته است، تعادل سوخت و ساز آن را کنترل کرد.

راهکار: اگر دچار مشکل هورمونی هستید، حتما برای درمان مراجعه کنید. برای این منظور باید به طور همزمان تحت نظر متخصص تغذیه و غدد باشید. علاوه بر این‌ برای جلوگیری از افت عضله‌های بدن باید ورزش کنید. برای شروع از ورزش‌های سبک اما عضله‌ساز شروع کنید، اما حواس‌تان باشد به‌هیچ‌وجه از داروهای مضری که در بعضی باشگاه‌ها ارائه می‌کنند، استفاده نکنید. ورزش مناسب و منظم، خود به خود باعث بازسازی عضله‌ها، سوختن چربی‌های اضافی و بازگشت بدن به حالت متناسب خواهد شد.

داروها مقصر هستند

درست است که مصرف دارو در بعضی مواقع ضروری است و بعضی افراد به دلیل بیماری‌هایی که دارند، نمی‌توانند و نباید این داروها را قطع کنند، اما مصرف بعضی داروها باعث به هم خوردن تعادل وزن بدن می‌شود. داروهای کنترل‌کننده قند خون در افراد مبتلا به دیابت، افسردگی و اضطراب، فشار خون بالا، بیماری‌های التهابی مانند آرتروز و... از جمله این داروها هستند. بعضی از این داروها با تاثیر روی مرکز اشتها باعث افزایش اشتها می‌شوند. بعضی دیگر، مانع از سوخت و ساز مناسب چربی‌ها در بدن شده و به این ترتیب چربی در بدن جمع می‌شود.

راهکار: قطع این داروها درمواردی غیرممکن است و بیمار باید همیشه از این داروها مصرف کند. بنابراین برای جلوگیری از افزایش وزن باید دو کار انجام دهید؛ نخست این‌که با متخصص مشورت کنید. اگر امکان جایگزینی باشد، بهتر است دارویی که عوارض کمتری دارد، جایگزین داروی مصرفی کنید، دوم این که همراه با تغییر دارو، برنامه غذایی مناسب از متخصص تغذیه بگیرید و سوم این‌که ورزش مناسب‌تان را انتخاب کنید و حتما ورزش کنید.

سبد سالم به خانه نمی‌برید

اضافه‌وزن فقط به دلیل محاسبه نکردن مقدار کالری دریافتی نیست و گاهی به‌هم‌خوردن تعادل در مصرف مواد غذایی و رعایت نکردن تنوع غذایی نیز باعث اضافه وزن می‌شود. در واقع این‌که شما در سبد غذایی خانواده‌تان چه خوراکی‌هایی قرار می‌دهید، دلیلی برای کاهش یا افزایش وزن یا تناسب اندام شما و خانواده‌تان است. اگر سبد غذایی خانواده شما بیشتر به هیدرات‌های کربن و چربی اختصاص بیابد، طبیعی است که دچار اضافه‌وزن می‌شوید.

راهکار: سبد غذایی‌تان را تصحیح کنید. انواع میوه‌ها و سبزی‌های تازه، منابع پروتئینی سالم مانند مرغ، ماهی، تخم‌مرغ، غلات و حبوبات، دمنوش‌های گیاهی، دوغ، انواع لبنیات سالم و با چربی مناسب یعنی حداکثر تا یک و نیم درصد، روغن سالم مانند زیتون، ذرت و... و نان سنتی را وارد سبد غذایی‌تان کنید. مصرف روغن‌های ناسالم، انواع هیدرات‌های کربن بویژه با منبع غیرطبیعی مانند انواع شیرینی تر، نوشیدنی‌های پرکالری مانند نوشابه‌ها و آبمیوه‌های کارخانه‌ای و لبنیات پرچرب را از سبد غذایی خانواده حذف کنید. (ضمیمه سیب)

مهتاب خسروشاهی کارشناس علوم و صنایع​غذایی