عوارض پرخوری و بدخوری

جام جم سرا: ازدیاد چربی خون به علت خوردن غذاهای متنوع و رنگارنگ بیش از اندازه احتیاج به وجود می‏‌آید. روزانه این مقدار چربی اضافی به انبار ذخیره چربی بدن اضافه می‏‌شود و سنگینی وزن را به وجود می‏‌آورد. سنگینی وزن هم یکی از عوامل سکته‏‌های قلبی است، زیرا این‏ بار اضافی را قلب باید تحمل کند.

در پُرخوری و بدخوری عوارض آن بیشتر در زمان کهولت و پیری خود را نشان می‏‌دهد که مهمترین عوارض آن شامل دردهای مفصلی از قبیل زانوها، کمر، مهره‏‌های گردن، مچ پاها و سایر مفاصل دیگر بدن است و علت این چاقی و زیادی چربی خون بیشتر مربوط به خوردن غذاهای پُختنی در وعده‏‌های متوالی است. زیرا غذای قبلی هنوز هضم و جذب نشده که غذای بعدی خورده می‏‌شود.

این زیاد شدن چربی را می‏‌توان با مثالی ساده روشن‌تر ساخت. مثلاً اگر فردی صبح بیست گرم پنیر و نصف نان، ظهر پنجاه گرم مواد گوشتی و پنجاه گرم مرغ چرب و خورشت که از نخود، سبزی و چیزهای دیگر تهیه شده است و شب هم یک غذای دیگر که به همین اندازه کالری ایجاد کند، مصرف کند، حدود سه هزار کالری دست‏کم وارد بدن خود کرده است.

بیشتر بدن‏‌ها این مقدار کالری و حرارت را لازم ندارد (به علت کمی تحرک بدن) زیادی آن منجر به چاقی و زیاد شدن چربی خون می‏‌شود. زیان این بدخوری و پُرخوری نه از لحاظ بدنی بلکه از نظر اقتصادی هم قابل جبران نیست. زیرا کسانی که بیشتر از پختنی استفاده می‏‌کنند، باید اضافه‏‌تر ظرف بشویند، آب بیشتری بریزند، پودر ظرفشویی بیشتری مصرف کنند و وقت بیشتری را برای تهیه غذا به کار برند، بنابراین مواد سوختنی زیادتری را از دست می‌دهند که همه اینها باید با صرف بودجه بیشتری جبران شود.

حال اگر به جای پختنی‏‌های متنوع، یک جور غذای مناسب آن‏ هم در یک وعده «پختنی» و در وعده‏‌های دیگر از غذاهای ساده و به اصطلاح حاضری استفاده شود. شب‏‌ها را با میوه‏‌جات یا مقداری سالاد، سپری کنند، مخاطرات را از خود دور ساخته‏‌اند.

زیان غذاهای چرب علاوه بر نارسایی شریان‏‌های غذادهنده به عضله قلب (کرون‏‌ها) و سفت شدن شرایین، مخصوصاً عروق مغز، باعث خروج ماده‏‌ای به نام آنتروگاسترین از مخاط اثنی‏‌عشر و ژنوم می‏‌شود. (اول روده باریک که این هورمون وارد خون گشته باعث مهار حرکات معدی می‌شود و سرعت تخلیه‏ آن را به نصف تقلیل می‏‌دهد).

هر چه چربی غذا در کیموس معده بیشتر باشد مهار تخلیه آن بیشتر می‌شود و غذا مدت بیشتری در معده باقی می‏‌ماند. این ماندن غذا، خود موجب تشدید اسیدیته معدی و زیاد شدن آن می‏‌شود که سرانجام موجب ایجاد ورم و در به وجود آمدن زخم معده و اثنی‏‌عشر مؤثر خواهد بود.

معمولاً چاق‏‌ها به علت بار اضافی که بر دوش دارند طبعاً به تنگ نفس، کم‏‌حوصلگی، عصبانیت، عدم تحرّک، کندی در کارها و به یک حالت بی‏‌حالی مخصوص به خود دچار می‏‌شوند که این امر در تحریک عصب سمپاتیک به علت تحریکات هیجانی فوق مؤثر است و باعث کم شدن حفاظت قسمت اول روده، یعنی اثنی‏‌عشر می‌شود که این نیز به نوبه خود یکی از عوامل به وجود آمدن زخم پپتیک است.

عصبانیت، استرس، هیجانات و اپی‏‌نفرین هورمون قسمت میانی قشر غده فوق کلیوی و کوریتکوتروپین از آدنوهیپوفیز با گلوکورتیکوئیدهای قشر غده فوق کلیه باعث چربی می‏‌شود که هرچه استرس و عصبانیت زیادتر باشد، چربی زیادتری بسیج و وارد خون می‏‌شود.

بخصوص باید غذاهای چربی‏‌زا مثل برنج، شیرینی‏جات، خورشت‏‌های چرب و غلیظ و سرخ‏‌کرده، آبگوشت‏‌های چرب، کلّه‏‌پاچه و امثال آن. نیز دفعات غذا خوردن را تقلیل داد.

چربی چگونه وارد خون می‏‌شود؟

به‏‌طور کلی تمام چربی‏‌های غذاها از راه لنف جذب می‏‌شوند، به استثنای اسیدهای چرب که می‏‌توانند از راه سیستم باب (کبد) جذب شوند. اما این قسمت جزو کوچکی از غذاها به‏‌ شمار می‏‌آید. در مجرای گوارش قسمت عمده تری‏ گلیسیریدها شکسته، به گلیسیرول و اسیدهای چرب تبدیل می‏‌شوند. پس از عبور از مخاط روده دوباره به صورت تری‏‌گلیسیرید درآمده و به شکل قطرات کوچک به اندازه نیم تا یک و نیم میکرون که به نام شیلومیکرون هستند، وارد لنف می‏‌شوند.

بلافاصله مقدار کمی از پروتئین موجود در لنف جذب دیواره خارجی شیلومیکرون‏‌ها شده تا بر پایداری عمل تعلیق بیافزایند و از چسبیدن به یک‏دیگر جلوگیری کنند.

مخازن چربی در بدن‏

قسمت عمده چربی بدن در بافت چربی و کبد ذخیره می‏‌شود، در کبد غالباً مقدار زیادی چربی همیشه وجود دارد. عمل عمده بافت چربی ذخیره تری‏گلیسیریدها هستند تا اگر روزی مورد احتیاج واقع شوند از قسمت‏‌های دیگر بدن برای ایجاد انرژی به کار روند. سلول‏‌های بافت چربی فیبروبلاست‏‌های تغییر شکل یافت‌ه‏ای هستند که قادر به ذخیره هشتاد تا نود و پنج درصد تری‏‌گلیسیریدهای خالص، در خود است.

یکی از راه‌های ذخیره چربی در بافت‏‌های بدن، بدین طریق به وجود می‏‌آید که هرگاه مقدار کربوهیدرات ورودی (مواد قندی نشاسته‏‌ای) بیش از حدی باشد که بلافاصله به انرژی بدل گشته یا به صورت گلیکوژن ذخیره شود، این مقدار بیش از حد خیلی سریع به تری‏‌گلیسیرید تبدیل شده و در بافت‏‌های اضافی چربی انباشته می‏‌شود. هنگام سنتز تری‏‌گلیسیریدها یعنی زمانی که تریگلیسیریدها ساخته می‏‌شوند فقط حدود پانزده درصد از انرژی گلوکز به صورت حرارت از بین می‏‌رود و بقیه هشتاد و پنج درصد آن به تری‏‌گلیسیرید ذخیره منتقل می‏‌شود.

مواد کربوهیدراته (قندی) برای به وجود آوردن چربی‏‌ها دارای اهمیت خاصی است لذا خوردن غذاهای شیرین عامل مهمی در پیدایش چربی و ذخیره آن در بدن است.

پروتئین‏‌ها یا مواد گوشتی نیز در تبدیل چربی اهمیت خاصی داشته و به زودی می‏‌توانند به صورت تریگلیسیرید درآمده، در بافت‏‌های چربی ذخیره شوند. لذا وقتی‏‌که رژیم غذایی فردی بیش از اندازه احتیاج بافت‏‌های بدن وی باشد، به‏ خصوص پروتئین آن به آسانی قسمت عمده چربی بدن را تشکیل خواهد داد که چاقی مزاحم در پی آن است.

ورزش بهترین راه حلّ کردن چربی‏‌های ذخیره است و این انرژی بیشتر از طریق ورزش، راه رفتن سریع، حرکات تند، دویدن به مقدار زیاد صرف خواهد شد. چربی‏‌های اضافی مخصوصا چربی‏‌های اشباع شده مانند درخت در مسیر عروق ریشه دوانیده و به تدریج بزرگ می‏‌شود و عروق را تنگ می‏‌کنند مانند بزرگ شدن ریشه گیاه در یک بطری و زیاد شدن چربی و رسوب آن در عروق موجب گرفتگی رگ‏‌های غذادهنده قلب می‏‌شود. (تسنیم)