حاشیه سازی برای هفت سنگ

شخصیت‌‌های سیاسی و فرهنگی درباره اقتباس از آثار خارجی نظرات مختلفی دارند، اما همه آنها بر این باورند که اقتباس در سینما و تلویزیون جهان مرسوم است و استفاده از قالب‌ها و ساختارهای موفق باعث تولید آثار دیدنی و جذاب می شود.

محتوا مهم است

بیژن نوباوه، نماینده مجلس و عضو شواری نظارت بر صداوسیما با سیاسی دانستن ریشه برخی از انتقادها به سریال هفت سنگ به فارس گفت: به نظر من انتقاد از سریال هفت سنگ به بهانه این‌که این سریال کپی‌برداری است نگاهی سیاسی و فرصت‌طلبانه برای عده‌ای خاص است.

نوباوه افزود: باید به این سریال نگاه مسئولانه داشت وگرنه اقتباس به خودی خود به هیچ وجه یک تخلف محسوب نمی‌شود.

وی با تفکیک دو نگاه حرفه‌ای و مسئولانه در برخورد با این موضوع گفت: ما در برخورد با این اتفاق می‌توانیم دو نگاه داشته باشیم، یکی نگاه حرفه‌ای است و یکی نگاه مسئولانه. نگاه حرفه‌ای مربوط به خود سازمان صداوسیماست و در این باره تلویزیون تصمیم گیرنده است.

یعنی قضاوت درباره این‌که سریال اقتباس کرده است یا نه که به مجلس مربوط نمی‌شود و در بحث ارزشگذاری کیفی سریال می‌گنجد، اما نگاه مسئولانه به این مساله توجه دارد که آیا بر محتوا و متن سریال ایراد و اشکالی وارد است یا نه؟ بنابراین تاکید ما در شورای نظارت بر محتوای یک اثر است وگرنه بسیاری از فیلم‌های سینمایی و سریال‌های تلویزیونی برگرفته از کارهای غربی و با اقتباس از آنها ساخته می‌شود.

هفت سنگ؛ زندگی مدرن ایرانی

ضیاء‌الدین دری، کارگردان سریال‌های کیف انگلیسی و کلاه پهلوی هم درباره سریال هفت سنگ و اقتباس آن از یک سریال خارجی به ایسنا گفت:‌ اقتباس یک روال مرسوم و عادت عمومی در سینما و تلویزیون سراسر جهان است و منحصر و محدود به ایران هم نیست. اتفاقا به نظر من نویسندگان و کارگردانان ایرانی خیلی کم از اقتباس استفاده می‌کنند؛ زیرا در ایران برای فیلمسازی یک‌سری خط قرمز وجود دارد و اقتباس از آثار خارجی باید با در نظر گرفتن آنها صورت گیرد.

از این‌رو نویسندگان ایرانی معمولا تلاش می‌کنند تا با بهره‌گیری از منابع ایرانی و با الهام از جامعه خود فیلمنامه بنویسند و تا آنجا که می‌توانند درام ایرانی خلق کنند؛ زیرا وقتی قصد تطبیق دادن یک اثر ایرانی با کاری خارجی را دارند، باید بسیاری از بخش‌های آن را حذف کنند یا تغییر دهند؛ بنابراین اساسا اثر دیگری خلق می‌شود و معمولا از اقتباس پشیمان می‌شوند. در نتیجه اصل تبدیل فرهنگی و متناسب کردن یک اثر خارجی با شرایط جامعه به هیچ وجه مذموم نیست.

وی افزود: گرچه تلویزیون ما به صورت خصوصی اداره نمی‌شود، اما به هر حال دارای چند شبکه اصلی است که با هم رقابت سالمی دارند و هدفشان جذب و تامین سلیقه مخاطب ایرانی است؛ بنابراین اگر در تولید سریال‌ها از قالب آثار خوب و موثر خارجی کپی‌برداری شود، اشکالی ندارد.

کارگردان «کیف انگلیسی» با اشاره به ریشه‌دار بودن جریان اقتباس در ایران بیان کرد: اقتباس در ایران ریشه دارد، اما در گذشته به دلیل دسترسی نداشتن عموم مردم به اینترنت، ماهواره و محدود بودن تعداد رسانه‌ها کمتر کسی متوجه اقتباس در یک کار تلویزیونی یا سینمایی می‌شد؛ اما امروزه دسترسی به اینترنت راحت است و منابع خبری مختلفی فعالیت می‌کنند و مردم راحت‌تر در جریان اقتباس یک کار قرار می‌گیرند.

عده‌ای هم در این میان به دنبال مچگیری هستند؛ در حالی که باید هر دو اثر بررسی و کنار هم قرار داده شوند و تحلیل شود که آیا اثر ایرانی ویژگی‌های خاص یک کار ایرانی را دارد یا نه و بعد درباره آن قضاوت کرد.

دری با بیان این‌که «هفت سنگ» بر موضوع سبک زندگی تاکید و توجه دارد، افزود: رهبر معظم انقلاب در بیانات خود بارها به موضوع سبک زندگی اسلامی اشاره و بر آن تاکیده کرده‌اند. اتفاقا من معتقدم سریال هفت سنگ هم همین موضوع را در دستور کار خود قرار داده است و از این جهت کار موفقی است. تاکنون پرمخاطب بوده و سازندگان آن توانسته‌اند نمونه ایرانی «خانواده مدرن» را به تصویر بکشند.

همان‌طور که از اسم سریال خانواده مدرن برمی‌آید، این اثر درباره جریان زندگی مدرن است. حال اگر این قالب مبنایی برای به تصویر کشیدن سبک زندگی ایرانی قرار گرفته باشد باید آن را موفق دانست و سازندگانش را هم تشویق کرد. به نظر من این‌که بخواهیم هفت سنگ را کپی‌برداری از سریال آمریکایی بدانیم برخورد سیاسی عجولانه‌ و دیدگاه بدون پشتوانه تحقیق است؛ این نگاه به نظر من بسیار متحجرانه و نشانه عقب‌ماندگی فرهنگی است.

تلویزیون به بودجه نیاز دارد

پرویز شیخ‌طادی کارگردان سینما و تلویزیون هم درباره اقتباس در سینما و تلویزیون نظر مثبتی دارد و درباره هفت سنگ و حواشی که برای آن به‌وجود آمده به فارس گفت: اقتباس در همه جای دنیا امری مرسوم در سینما و تلویزیون است و ماجرایی که برای هفت سنگ اتفاق افتاد آن‌قدر پیچیده نیست که مجلس بخواهد به آن ورود پیدا کند.

شیخ‌طادی با اشاره به دوطرفه بودن جریان الگوبرداری از آثار کشورهای دیگر گفت: اقتباس اتفاقی جدید در سینمای ایران و جهان نیست؛ اقتباس امری مرسوم و جریانی طبیعی در سینما و تلویزیون است، بویژه این‌که اگر ایده‌ای جذاب و از نظر تربیتی و اخلاقی مفید و تاثیرگذار به نظر برسد، هیچ ایرادی ندارد مورد اقتباس قرار بگیرد. اقتباس حتی باعث می‌شود که ما همیشه خودمان را تکرار نکنیم و چشممان را به جهان و محصولاتش نبندیم.

وی ادامه داد: مجلس شورای اسلامی به ماجرای سریال هفت سنگ ورود کرده، اما باید پرسید که چقدر از بودجه تلویزیون از سوی مجلس تامین می‌شود؟ مجلس برای این‌که تلویزیون بتواند با در نظر گرفتن هر استان و مسائل فرهنگی خاص آنها سیاست‌های رسانه‌ای درست را در پیش بگیرد، چقدر بودجه در نظر گرفته است؟

وی تصریح کرد: به نظر من باید ابتدا به این مهم توجه کرد و بعد به سازمانی مانند صداوسیما که با مشکلات مالی فراوان روبه‌روست، خرده گرفت. چرا ماجراهای سریال هفت سنگ را آن‌قدر بزرگ جلوه می‌دهیم. مگر چه اتفاقی افتاده؟ تنها یک اقتباس است که بارها در سینما و تلویزیون اتفاق می‌افتد. مساله اصلی ضرورت آنالیز مسائل فرهنگی از سوی کمیسیون فرهنگی مجلس است که باید به‌طور مستمر صورت گیرد و بودجه‌ای مناسب در اختیار تلویزیون قرار داده شود تا آثاری درخور و شایسته هم تولید شود.

کارگردان فیلم سینمایی «شکارچی شنبه» افزود: وقتی حداقل دستمزد برای نویسندگان در نظر گرفته می‌شود و آنها مجبورند در یک تنگنای زمانی فیلمنامه‌ای را آماده کنند، طبیعی است که به سراغ اقتباس هم بروند و این هم اصلا بد نیست.

شیخ‌طادی بر ضرورت بازاندیشی در بودجه تلویزیون تاکید کرد و گفت: به نظر من کمیسیون فرهنگی مجلس باید از تلویزیون حمایت کند. صداوسیما را بدون تردید می‌توان سالم‌ترین نهاد فرهنگی کشور دانست که با حداقل بودجه به حیات خود ادامه می‌دهد. بنابراین نمی‌توان انتظار زیادی هم از این رسانه داشت. در صورتی که اگر در میزان بودجه ساماندهی صورت بگیرد، مجلس در هدفگذاری‌های رسانه ملی شریک شود، به نیازهای کشور توجه و جلسات مستمری بین اعضای کمیسیون فرهنگی مجلس و مدیران صداوسیما برگزار شود، می‌توان به تولید کارهای فاخر و بازگشت سرمایه فکر کرد.

وی در پایان به راهکاری برای بهبود کیفیت فیلمنامه‌ها اشاره و خاطرنشان کرد: اقتباس گاهی هم به خاطر کمبود زمان و بودجه اتفاق می‌افتد، به نظر من می‌توان با استخدام چند گروه از نویسندگان در صداوسیما آنها را به جریان پژوهش و تحقیق مستمر در منابع فرهنگی وارد کرد و این افراد نه‌فقط هنگام تولید یک سریال، بلکه همیشه بتوانند ایده‌های خود را بنویسند و حقوقشان هم تامین شود.